Spotkanie ze słowem w człowieku

Niewątpliwie Karolowi Wojtyle bliskie były filozofia spotkania i jej charakter personalistyczno-egzystencjalny, głębokie poczucie wspólnoty z drugimi oraz poczucie własnego istnienia jako przejawu współczłowieczeństwa. Wiąże się to z dostrzeganiem i wyraźnym podkreślaniem przez niego dynamiki osoby ludzkiej, jej dojrzewania, życia w bliskości z Bogiem i z innymi ludźmi, lepszego zrozumienia drugiej osoby i zaakceptowania lub próby zmiany relacji.

Spotkanie jest wyrazem pojemnym znaczeniowo: oznacza wzajemny kontakt, fizyczny albo duchowy. Może temu towarzyszyć silna reakcja obu stron, rodzaj niespodziewanej odpowiedzi na drugą osobę, zdziwienie, zaskoczenie, przebudzenie lub inne uczucia. Kiedy jest mowa o spotkaniu z Żywym Słowem - które stało się Ciałem i przyszło na świat, aby ludzie poznali Tego, który je posłał -w człowieku, sytuacja nie jest już jasna, zachowania stron również trudno przewidzieć, a reakcje są bardziej skomplikowane.

Motyw spotkania człowieka ze Słowem, jaki wyłania się podczas lektury i analizy tekstów literackich Karola Wojtyły, a zwłaszcza jego pięciu dramatów, powstał nie tylko z własnych przemyśleń i procesu twórczego autora. Był zapewne kształtowany poprzez rzeczywiste spotkania z ludźmi 'i doświadczenia, jakie pojawiały się na jego drodze. Dramaty ukazują postaci w konkretnych sytuacjach życiowych, doświadczające przeciwności losu i cierpienia ("Hiob"), szukające miłości i zastanawiające się nad tajemnicą życia we dwoje ("Przed sklepem jubilera") albo obdarzaniem drugiej osoby darem ojcostwa lub macierzyństwa ("Promieniowanie ojcostwa"). Odsłaniają człowieka wrażliwego na piękno i świat ducha ("Brat naszego Boga") oraz sprawy własnego narodu i społeczeństwa ("Jeremiasz").

Wśród bohaterów sztuk, po spotkaniach lub próbach kontaktu ze Słowem, zachodzą zmiany. Nazwałbym to motywem ponownego narodzenia. Stanowi ono nawiązanie do udzielonej Nikodemowi przez Chrystusa odpowiedzi: "Zaprawdę, zaprawdę powiadam ci, jeśli ktoś się nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwa Bożego" (J 3,5). Owo zjawisko przebudzenia, głębszego widzenia rzeczywistości, dotyczy sfery życia religijnego, ale obok treści metafizycznej posiada wymiar międzyludzki. Niezbędnym czynnikiem jest wytrwałe pokonywanie trudności i znoszenie porażek, owocem zaś staje się wyzwolenie z absolutnej wolności, która może być zagrożeniem dla wolności prawdziwej. Pojawia się przy tym poczucie rozdarcia pomiędzy wysokimi wartościami a sytuacją człowieka we współczesnym świecie.

Spotkanie z Bogiem poprzez Słowo jest spotkaniem z drugą osobą, odmienną ze względu na intensywną miłość z jego strony, którą cechuje cierpliwość i miłosierdzie. Dotknięcie tajemnicy wywołuje w umyśle człowieka zdziwienie i pewien rodzaj strachu. Najpełniej eksponują to przeżycia bohatera dramatu "Brat naszego Boga" - Adama Chmielowskiego, który czuje się osaczony przez wszechobecny Absolut. Podziw, jakim ów bohater obdarza Stwórcę, jest szacunkiem składanym przez nieudolnego człowieka Absolutowi. Motyw odkrycia przez człowieka tajemnicy własnego ja, a zarazem zjednoczenia z Bogiem i trwałej z nim relacji zbliżają twórczość Wojtyły do mistycznej poezji św. Jana od Krzyża. W jego rozumieniu dusza ludzka dąży do prawdziwego poznania, spotkania i zjednoczenia z Bogiem. Stwórca jest dla bohaterów utworów Karola Wojtyły przede wszystkim przyjacielem, który przychodzi nawet w chwilach całkowitego odsunięcia się ich od świata.

U podstaw antropologicznej refleksji leży troska o ukazanie pełnej prawdy o człowieku, opartej o dziedzictwo chrześcijańskiego myślenia o nim jako koronie stworzenia. Głębokie doświadczenie człowieka uzyskane w przestrzeni wiary późniejszy papież wyrażał w obszarze dostępnym również dla niewierzących, w aspekcie filozoficznym. Prowadził ku odkrywaniu tajemnicy osoby ludzkiej na drodze poznania rozumowego. Główną osią jego utworów jest koncepcja człowieka dotycząca nie tylko wymiaru ziemskiego i doczesnego, lecz także metafizycznego. Karol Wojtyla stał się w ten sposób sługą, piewcą poezji i dramatu - ale przede wszystkim sługą Słowa.