Papież rodziny

Struktura rodziny

Uznanie małżeństwa jako podstawy rodziny wymaga objęcia go i jego istotnych cech szczególną ochroną prawną. Dla Jana Pawła II dobrem wspólnym małżonków jest miłość, wierność i uczciwość małżeńska oraz trwałość ich związku - aż do śmierci. To dobro obojga, które jest równocześnie dobrem każdego z nich, ma z kolei stać się dobrem ich dzieci. Dobro małżonków będzie zatem dobrem rodziny oraz dobrem wspólnym, a wszystko, co stanowi dobro wspólne wymaga popierania i ochrony przez państwo i jego ustawodawstwo.

Funkcje rodziny

• tworzenie wspólnoty osób
• służba życiu
• udział w rozwoju społeczeństwa
• uczestnictwo w życiu i posłannictwie Kościoła.

Istotną funkcją rodziny jest też wychowanie dzieci. Jan Paweł II wyraźnie wskazuje wagę tej funkcji i niezastąpioną rolę rodziców w wychowaniu dzieci. Widzi ją jako prawo rodziny. Według Ojca Św. zadanie wychowania wypływa bowiem z najbardziej pierwotnego powołania małżonków. Prawo-obowiązek rodziców do wychowywania dzieci jest pierwotny i uprzywilejowany w stosunku do zadań wychowawczych innych osób, wyklucza zastępstwo i jest niezbywalny, dlatego nie może być całkowicie przekazany innym, ani przez innych zawłaszczony (Familiaris Consortio 36).

Rodziny - zachęcał Ojciec Święty - powinny podejmować rozmaite dzieła służby społecznej, zwłaszcza dla ubogich. Do zadań społecznych rodziny należy również, w rozumieniu Jana Pawła II, wyrażanie opinii w formie interwencji politycznej. Rodziny winny więc zabiegać jako pierwsze o to, ażeby prawo i instytucje państwowe nie tylko nie naruszały praw i obowiązków rodziny, ale by je popierały i działały na ich rzecz.

Konieczność ochrony

Wszelkie działania władzy wobec rodziny winny odpowiadać zasadzie pomocniczości: wszędzie tam, gdzie rodzina jest samowystarczalna, nie należy jej wyręczać. Interwencjonizm państwowy byłby wówczas szkodliwy - byłby wyrazem nie poszanowania, a negacji praw rodziny. Stosunki rodzina - państwo powinny opierać się zatem na autonomii i suwerenności, aby rodzina mogła być niezależna i samowystarczalna w realizacji swoich społecznych zadań.

Jan Paweł II pojmował pracę zarobkową podejmowaną na rzecz rodziny przez mężczyznę jako szczególny wyraz miłości, uświęcającej życie rodzinne (Adhortacja Redemptoris custos 22). Nigdy nie może ona prowadzić do rozbijania jedności rodzin, podporządkowując się jedynie regułom dyktowanym przez produkcję i rynek. Papież podkreślał ważność i ciężar pracy kobiet, także pracy na rzecz rodziny. Praca ta powinna być zasadniczo dowartościowana. Jak uważał Jan Paweł II, trud każdej kobiety związany z wydaniem na świat dziecka, z jego pielęgnowaniem, karmieniem, wychowaniem, zwłaszcza w pierwszych latach, jest tak wielki, że nie może mu dorównać żadna praca zawodowa.

Zagrożenia i dewiacje

Jan Paweł II zdecydowanie odrzucał możliwość jakiejkolwiek formy legalizacji związków homoseksualnych. Związki faktyczne między homoseksualistami uważa za wypaczenie tego, czym powinna być komunia miłości i życia między mężczyzną i kobietą, prowadząca do wzajemnego oddania się otwartego na życie. Lekceważenie zasady, że człowiek został stworzony jako mężczyzna i kobieta, stanowi jeden z głównych czynników słabości społeczeństwa, którego skutki można odczuć na płaszczyźnie klimatu kulturowego, wrażliwości moralnej i porządku prawnego.

Zasadniczym zadaniem prawodawstwa państwowego w kontekście zagrożeń rodziny jest troska o zachowanie trwałości małżeństwa. Małżonkowie sami muszą starać się pojąć wartość nierozerwalności swojego związku. Pomocne w tym mogą okazać się pewne instytucje prawne, dające im czas na zastanowienie się i podjęcie decyzji (m.in. separacja czy mediacja). Jak podkreślał Ojciec Święty, każdy sprawiedliwy wyrok o ważności lub nieważności małżeństwa i jego rozwiązania jest przyczynkiem do szerzenia kultury nierozerwalności małżeństwa w świecie. W konsekwencji niesprawiedliwość orzeczenia nieważności, sprzecznego z zasadami prawa lub niezgodnego z rzeczywistością jest szczególnie poważna, gdyż sprzyja szerzeniu się niewłaściwych postaw. Ojciec Święty zachęca jednoznacznie do podejmowania inicjatyw, wyrażających się w zdecydowanym sprzeciwie wobec wszelkich środków prawnych i administracyjnych, które wprowadzają rozwód.

Za jedno z najpoważniejszych zagrożeń rodziny uznawał Ojciec Św. ataki wymierzone w życie i godność jej najsłabszych członków - dzieci nienarodzonych oraz osób starszych i nieuleczalnie chorych.

Respektując pragnienie posiadania dziecka przez małżonków, Ojciec Święty zaznaczał, że nigdy nie może stać się ono przyczyną zamachu na godność dziecka, czego przejawem jest stosowanie niedopuszczalnych metod prokreacji uznających tzw. prawo do dziecka, zamiast prawa dziecka do narodzenia i wzrastania w sposób w pełni ludzki.

W świetle nauczania Jana Pawła II do jednych z ważniejszych zadań osób odpowiedzialnych za kształtowanie porządku społecznego należy zaliczyć troskę o ochronę rodziny przed niszczącymi ją treściami rozpowszechnianymi przez środki masowego przekazu. W wypowiedziach papieskich powraca często potrzeba zwrócenia uwagi na konieczność ochrony rodziny, a zwłaszcza dzieci, przed wszelkimi formami przemocy, demoralizacji, okrucieństwa czy pornografii propagowanej przez media. Ojciec Święty ostrzegał też przed zniekształconym obrazem rodziny, jej fizjonomii i funkcji wychowawczej rozpowszechnianym przez prasę, kino, radio i telewizję.

Jan Paweł II dostrzegał ponadto zagrożenia rodziny, których źródła tkwią w niej samej. Zdarza się, że dochodzi do różnych form przemocy, której sprawcami i ofiarami są członkowie rodzin. Najbardziej radykalne jej przejawy stanowi przemoc skierowana przeciw dzieciom: znęcanie się, porzucanie potomstwa, czy pozostawianie dzieci bez opieki. Wobec tych zjawisk, a także wobec przemocy wymierzonej w rodzinę z zewnątrz, społeczeństwo nie może pozostać obojętne. Należy stworzyć odpowiednie struktury, mające na celu niesienie pomocy rodzinom dotkniętym tego rodzaju nieszczęściem.

Bezrobocie i ubóstwo, zdaniem Ojca Świętego, stanowi współcześnie jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla życia rodzinnego i powinno stać się szczególną troską społeczeństw. Jest ono wyzwaniem dla polityki poszczególnych państw. Znalezienie właściwych rozwiązań jest w tej dziedzinie nieodzowne.