Nie tylko doń

Omawiane wyrazy to skrócone postaci połączeń różnych przyimkow z zaimkiem osobowym on użytym w bierniku lub dopełniaczu liczby pojedynczej (niego): dlań to tyle, co dla niego, doń - do niego, nań - na niego, odeń - od niego, przezeń -przez niego, weń - w niego, zań -za niego, a zeń -z niego. Jak widać, formy te mogą zastępować jedynie konstrukcje, w skład których wchodzą zaimki rodzaju męskiego, i to w ściśle określonych przypadkach. Warto dodać, że wymienione wyrazy dziś są już wyraźnie nacechowane stylistycznie, nie należy ich więc nadużywać, ponieważ zwłaszcza w codziennej komunikacji odbierane są jako dziwne lub wręcz śmieszne (por. np. *Weź chleb i odkrój odeń jedną kromkę dla mnie czy: *Oddaj mi już ten telefon i nie wpatruj się weń).

Zrekonstruowana zasada wydaje się bardzo prosta, tymczasem w tekstach niejednokrotnie można znaleźć formy doń, weń, zań itp. użyte niezgodnie z normą. Najczęstszy błąd polega na odnoszeniu ich do rzeczowników rodzaju nijakiego lub żeńskiego, np.: *Otworzyła okno i wyrzuciła przezeń telewizor (zamiast: Otworzyła okno i wyrzuciła przez nie telewizor), *Bardzo kochała swoje dziecko i poświęcała dlań cały swój czas (zamiast: Bardzo kochała swoje dziecko i poświęcała dla niego cały swój czas), *Kupiła kanapę i od razu się nań położyła (zamiast: Kupiła kanapę i od razu się na niej położyła). Rzadsze, ale bardziej rażące są błędy polegające na odnoszeniu omawianych form do rzeczowników w liczbie mnogiej, np.: * W ZOO nie wolno dokarmiać zwierząt i zbliżać się doń (zamiast: W ZOO nie wolno dokarmiać zwierząt i zbliżać się do nich).

Na zakończenie tego tekstu wypada wyrazić nadzieję, że przebrnąwszy przezeń, dowiedzieli się Państwo zeń czegoś nowego.

dr Tomasz Korpysz

Autor jest językoznawcą, pracownikiem UKSW i UW

Tekst pochodzi z Tygodnika
Idziemy, 11 lipca 2010

Wasze komentarze:

Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy.

Autor Treść

Nowości św. Ekspedyt Modlitwa do św. Ekspedyta Litania do św. Ekspedyta św. Elfeg św. Leon IX Urodziny jeżyka Jasia

Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023

Poprzednia

[ Powrót ]

Następna