Problemy z mianownikiem

Niekiedy wątpliwości budzi nawet forma mianownika liczby pojedynczej. Dzieje się tak przede wszystkim wówczas, gdy dany wyraz zwykle używany jest w liczbie mnogiej. Typowymi przykładami są rzeczowniki kluski, frędzle i zawiasy. Oba wprawdzie stosowane są w tekstach we wszystkich formach przypadkowych, ale niemal wyłącznie w liczbie mnogiej (np.: frędzle, frędzli, frędzlami, frędzlach). Nic dziwnego, że kiedy pojawia się konieczność zastosowania liczby pojedynczej, użytkownicy języka zaczynają mieć wątpliwości: klusek czy kluska, frędzel czy frędzla, zawias czy zawiasa? itp. W dwóch pierwszych przypadkach rozwiązanie jest prostsze, niżby się mogło wydawać: obie formy są poprawne! Można zatem mówić zarówno np.: Została mi już tylko jedna kluska na talerzu, jak też: Został mi już tylko jeden klusek na talerzu; Doszyję jeszcze ostatni frędzel do tej chusty, jak i: Doszyję jeszcze ostatnią frędzlę do tej chusty itp. Trzeci z wymienionych rzeczowników ma tylko jedną poprawną postać mianownika liczby pojedynczej: zawias. Należy zatem mówić np.: Muszę wreszcie naprawić ten zerwany zawias.

Odtworzenie właściwej formy mianownika liczby pojedynczej bywa kłopotliwe również w przypadku niektórych wyrazów używanych równie często w obu liczbach. Wątpliwości najczęściej dotyczą ich rodzaju. Niekiedy niewłaściwy rodzaj sugeruje postać ortograficzna danego wyrazu. Typowym przykładem jest rzeczownik goleń, który kończy się na spółgłoskę - jak większość polskich rzeczowników męskich. Tymczasem goleń ma rodzaj żeński, należy zatem mówić np. Kiedyż wreszcie zrośnie się moja złamana goleń? czy: Z tak uszkodzoną golenią daleko nie zajdziesz itp.

Na zakończenie warto jeszcze przypomnieć, że poprawne są wyłącznie następujące postaci mianownikowe: (ta) brzytwa, a nie: *(ta) brzytew, (ta) golonka, a nie: *(to) golonko, (ta) kontrola, a nie: *(ta) kontrol, (ten) rożen, a nie: *(to) rożno. A o problemach z mianownikiem liczby mnogiej napiszę innym razem.

dr Tomasz Korpysz

Autor jest językoznawcą, pracownikiem UKSW i UW

Tekst pochodzi z Tygodnika
Idziemy, 22 sierpnia 2010

Wasze komentarze:

Andrzej: 21.04.2011, 08:36  http://poradnia.pwn.pl/lista.php?kat=16&szukaj=s%B3ownikach "...... Formy (ta) zawiasa rzeczywiście brakuje w niektórych słownikach, ale np. "Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN" i "Inny słownik poprawnej polszczyzny PWN" przytaczają ją jako rzadszy wariant formy (ten) zawias. Kwalifikacja "rzadszy" odnosi się tu do polszczyzny ogólnej. W tekstach fachowych forma, która w języku ogólnym jest rzadsza, może być - na odwrót - częstsza. Ale z podanych przez Pana przykładów - jedna zawiasa, pięć zawiasów - wynika, że ludzie z Pana środowiska też mówią różnie, a może nawet raz używają formy żeńskiej, raz męskiej......."  ewa: 23.08.2010, 06:42   O , witam ....i jeszcze mój stary wpis . W tym artykule spodobało mi się zdanie > Z tak uszkodzoną golenią daleko nie zajdziesz < Mądra Rada . Pozdrawiam ciepło .  Ewa: 31.03.2008, 12:04   Duch Święty to Osoba , To Bóg ! Miłość Ożywiająca ... to trochę podobnie jak w Rodzinie Ludzkiej : JEST ...Ojciec , Matka i ...DZIECKO ...ONO JEST DAREM Danym i Zadanym ; JEST Osobą ..podobnie jak Rodzice , ale Dziecko Wnosi świeżość , radość , miłość czystą , ożywia , uszczęśliwia ... DZIĘKI NIEMu Miłość Rodzicow się Wzmacnia , Potęguje , JEST CEMENTEM dwojga kochających się prawdziwie ludzi .

(1)

Autor Treść

Nowości św. Ekspedyt Modlitwa do św. Ekspedyta Litania do św. Ekspedyta św. Elfeg św. Leon IX Urodziny jeżyka Jasia

Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023

Poprzednia

[ Powrót ]

Następna