Widok na Byzylike

Rozpoczęcie budowy świątyni przypada na czas odnowy życia eklezjalnego w Polsce po ukazie wydanym przez cara w 1905 roku pozwalającym miedzy innymi na tworzenie nowych parafii. Represyjna polityka wyznaniowa cara Aleksandra II w Królestwie Polskim zakazywała bowiem budowy nowych kościołów i kaplic. Do wyjątków należy zaliczyć zarządzenie z 14 grudnia 1885 roku pozwalające na utworzenie w Warszawie osiem nowych parafii. W ten sposób powstała parafia Najświętszej Maryi Panny Loretańskiej na Pradze obejmująca wiele sąsiednich i dalej położonych miejscowości.

Wraz z napływem ludności do Warszawy w poszukiwaniu pracy, liczba parafian szybko rosła. Na jednego kapłana przypadało wówczas 18 tysięcy wiernych. Dla zapewnienia wiernym opieki duszpasterskiej w parafii Najświętszej Maryi Panny Loretańskiej powstały trzy tymczasowe kaplice.

Jedną z nich była wybudowana w 1911 roku u zbiegu ulic Kawęczyńskiej i Otwockiej drewniana kaplica pod wezwaniem Serca Jezusowego. Mogła ona pomieścić około 1000 osób. Po konsekracji nowej świątyni w 1923 roku kaplica została rozebrana.

Decyzję o wybudowaniu nowego, murowanego kościoła podjął ówczesny proboszcz parafii NMP Loretańskiej ks. Ignacy Dudrowicz. Spotkała się ona w późniejszym okresie z przychylnością arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego.

Z pomocą w budowie świątyni przyszli znani z działalności dobroczynnej Michał Radziwił oraz jego małżonka Maria z Zawiszów Radziwiłłowa postanawiając przeznaczyć na ten cel część swojej własności majątkowej.

Dnia 30 czerwca 1904 roku księżna Maria otrzymała błogosławieństwo papieża Piusa X na budowę świątyni pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa, która miała powstać na wzór bazyliki św. Pawła za Murami w Rzymie. Ten odręcznie pisany przez Ojca Św. dokument jest do dzisiaj pieczołowicie przechowywany w archiwum parafii NSJ.

Wnętrze świątyni

Budowe rozpoczęto w 1907 roku. W czasie prowadzenie budowy kardynał Aleksander Kakowski w dniu 25 października 1919 roku erygował parafię Najświętszego Serca Jezusa. Dekret erekcyjny parafii nabrał mocy obowiązującej od 1 listopada 1919 roku, a jego wykonawcą został ówczesny dziekan Pragi w wielki społecznik ks. Ignacy Kłopotowski.

Nuncjusz papieski Achilles Ratti interesował się postępem prac w czasie budowy bazyliki, a po zostaniu papieżem jako Pisu XI nadał w dniu 23 stycznia 1923 roku ukończonej świątyni zaszczytny tytuł Bazyliki Mniejszej. 16 kwietnia tego samego roku kardynał Aleksaneder Kakowski dokonał konsekracji świątyni.

Życzeniem księżnej Marii Radziwilłowej było, by świątynia NSJ na Pradze była też centrum wychowawczym dla dzieci i młodzieży, dlatego też zabiegała, początkowo bezowocnie, by parafię NSJ przejęli salezjanie. Okazało się to możliwe dopiero po śmierci fundatorki, która zapisała w testamencie cały swój majątek łącznie z bazyliką kardynałowy Augustowi Hlondowi, Prymasowi Polski. Prymas zrezygnował z darowizny księżnej na korzyść kardynała Kakowskiego ten z kolei szanując wolę księżnej postanowił przekazać parafię oraz bazylikę wraz z całym majątkiem salezjanom na wieczne czasy. Aktu tego dokonał specjalnym dekretem nr. 6057 z dnia 18 listopada 1931 roku.

Następnym wyróżnieniem jakie spotkało bazylikę NSJ był jej wybór na świątynię, w której w 1966 roku odbywały się, z udziałem dostojników kościelnych, liczne uroczystości z okazji 1000-lecia chrztu Polski.

8 czerwca 1991 roku Ojciec św. Jan Paweł II przy Bazylice

8 czerwca 1991 roku Ojciec św. Jan Paweł II odprawił w bazylice NSJ uroczystą Mszę św., inaugurując jednocześnie wraz z całym Episkopatem Polski obrady II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego. Bazylika została na ten dzień odpowiednio przygotowana. Wewnątrz bazyliki zbudowano specjalne duże podium, na którym umieszczono ołtarz. Wydarzenie to upamiętnia specjalna tablica pamiątkowa wmurowana przy kaplicy Wspomożycielki Wiernych. Została ona wmurowana obok popiersia Ojca Świętego, które upamiętnia pierwszą pielgrzymkę naszego Rodaka do Polski.

Nie sposób wyliczyć wszystkich uroczystości mających miejsce w bazylice, które zawsze, dobrze przygotowane i wykonane przyciągały wiernych z całej Warszawy, a także i z Polski, jak chociażby spotkanie młodzieży polskiej z Panią Fatimską 7-8 października 1996 roku w czasie peregrynacji Jej figury po Polsce. Do innych ważnych uroczystości, które miały miejsce w bazylice i parafii NSJ na przestrzeni minionych lat należą koncerty, przedstawienia teatralne znanych chórów i zespołów, nierzadko klasy międzynarodowej. Wielokrotnie bazylikę nawiedzali Prymasi Polscy, biskupi, dyplomaci, najwyżsi przełożeni Zgromadzenia Salezjańskiego oraz ludzie kultury i sztuki.

Bogactwo form działalności duszpasterskiej należy zawdzięczać przede wszystkim parafianom, którzy od początku istnienia parafii bardzo angażowali się we wszystkie inicjatywy charytatywne, społeczne i wychowawcze. Styl pracy parafialnej i jej intensywność określali każdorazowo proboszczowie i duszpasterze pracujący w parafii NSJ.