Autoerotyzm

Wynikiem specyficznej formy autoerotyzmu są działania określone mianem onanizmu, masturbacji czy samogwałtu. Przez onanizm (masturbację) należy rozumieć pobudzanie narządów płciowych w celu uzyskania przyjemności związanej z rozładowaniem powstałego napięcia płciowego. Duży zakres tego zjawiska, występującego zarówno u młodzieży męskiej, jak i żeńskiej, rozbieżne (niekiedy sprzeczne) opinie na temat autoerotyzmu wymagają szerszego omówienia tego zagadnienia.

Autoerotyzm zasadniczo występuje u młodzieży, chociaż pojawia się także - w mniejszym zakresie - u osób dorosłych. Z uwagi na odmienny charakter i nieco inny ciężar gatunkowy, autoerotyzm dorosłych stanowi oddzielny problem. Uwzględniając charakter niniejszego artykułu, ograniczono się do autoerotyzmu wieku młodzieńczego.

Według uzasadnionych naukowo opinii, autoerotyzm w postaci masturbacji występujący w okresie młodzieńczym i mający charakter sporadyczny, z biomedycznego punktu widzenia nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia i nie powoduje żadnych skutków szkodliwych. Informacja ta jest o tyle istotna, że dementuje funkcjonujące jeszcze niekiedy mity o wielkiej szkodliwości onanizmu dla zdrowia. Nietrudno dostrzec zagrożenie, jakie może spowodować w psychice młodego człowieka nieprawdziwa informacja wyolbrzymiająca rzekome skutki onanizmu, którego dopuszcza się ten człowiek, np. w wyniku trudności w opanowaniu pojawiającego się silnego pobudzenia. Stąd też opinia biomedyczna - zgodna z prawdą - jest tu potrzebna.

Należy jednak pamiętać, że jest to opinia medyczna i jako taka nie stanowi podstawy do uznania onanizmu za zjawisko pozytywne z punktu widzenia ludzkiego i moralnego.

Ocena moralna dotycząca szerszego aspektu tego zjawiska zostanie omówiona w dalszej części artykułu.

Istnieje powszechne przekonanie, że autoerotyzm jest przede wszystkim problemem psychicznym. Może on występować zarówno w psychice funkcjonującej "normalnie", jak też może być wynikiem zaburzeń psychicznych. Nas interesuje przypadek pierwszy; drugi pozostawiamy medycynie, jako że autoerotyzm neurotyczny jest wynikiem pewnego defektu psychicznego i staje się problemem wymagającym skomplikowanej, długotrwałej i nie zawsze skutecznej interwencji medycznej.

Pomijając przypadki patologiczne, autoerotyzm młodzieży, będąc od strony psychicznej zjawiskiem złożonym, może wynikać z różnych powodów.

Może być zawężeniem całej sfery płciowości tylko do własnego ciała i do wyobrażeń, co w konsekwencji może utrwalić tylko taki typ reakcji seksualnych, a to oczywiście może utrudnić realizację współżycia w małżeństwie. W skrajnych przypadkach pojawia się pewna blokada psychiczna (a w pożyciu małżeńskim - impotencja) spowodowana mniejszym ("niewystarczającym") natężeniem bodźców rzeczywistych w porównaniu z wytworami fantazji erotycznych.

Masturbacja może być wynikiem konieczności rozładowania napięcia, które powstało w wyniku lęku i poczucia winy spowodowanych... masturbacją. Powstaje tu sytuacja "zamkniętego koła": masturbacja powoduje poczucie winy i lęku, co rodzi napięcia rozładowywane przez następne akty.

Powodem masturbacji mogą też być kłopoty czy długotrwałe stresy, z którymi młody człowiek nie może sobie poradzić. Natomiast sam akt onanizmu nie tylko nie rozwiązuje kłopotów i nie likwiduje stresów, ale ich jeszcze przysparza.

Wreszcie powodem może być silny popęd płciowy pojawiający się z taką siłą u młodych ludzi, szczególnie w okresie dojrzewania, gwałtownie reagujących na różnorodne pobudzenia niekoniecznie wprost erotyczne. Te pobudzenia są trudne lub wręcz niemożliwe do uniknięcia (np. reklamy, programy TV itp.), ale onanizm może też być "efektem" pobudzeń celowo przyjmowanych czy wręcz poszukiwanych przez młodych ludzi. A to już wpływa na zakres odpowiedzialności moralnej. Jeżeli te pobudzenia będą atakować chwiejną jeszcze psychikę młodego człowieka, mogą doprowadzić do utraty kontroli nad sobą, a w konsekwencji do utrwalonego autoerotyzmu. W tym kontekście łatwiej zauważyć zagrożenia jakie niesie w sobie pornografia skierowana właśnie na powodowanie silnych pobudzeń i to najczęściej w sposób wulgarny i ordynarny.

Szeroki zakres autoerotyzmu dorastającej młodzieży spowodował pojawienie się sugestii, aby onanizm uznać za normalny element dojrzewania płciowego, pozbawiony winy moralnej.

Taki pogląd sprzeciwia się nauce Kościoła katolickiego. Rozmiar zjawiska masturbacji czy powszechność jej stosowania u młodzieży nie stanowi podstawy do uznania jej za normę moralną. Natomiast poznanie mechanizmów i okoliczności powodujących występowanie masturbacji i tym samym poznanie elementów ograniczających wolność przyzwolenia, pozwala ustalić i wyjaśnić zakres odpowiedzialności człowieka w konkretnym przypadku.

Stanowisko Kościoła katolickiego w odniesieniu do autoerotyzmu jest jednoznaczne: "Urząd Nauczycielski Kościoła - przy niezmiennej tradycji - jak i moralne wyczucie chrześcijan bez wątpliwości stanowczo utrzymują, że masturbacja jest aktem wewnętrznie i poważnie nieuporządkowanym" (Kongregacja Nauki Wiary - Deklaracja Persona Humana - o niektórych zagadnieniach etyki seksualnej). Ta negatywna ocena moralna masturbacji sprowadza się do wykazania, że autoerotyzm jest oddzielony od miłości, a w takim układzie nie może nadać i nie nadaje płciowości ludzkiego charakteru. Sens ludzkiej płciowości wyraża się w relacji międzyosobowej - w miłości, a miłość złączona jest z prokreacją. Zatem oddzielenie płciowości od miłości (poprzez autoerotyzm) godzi również w prokreację, w dar przekazywania życia. Toteż cytowana wcześniej Deklaracja negatywną ocenę moralną masturbacji argumentuje poważnym naruszeniem miłości i prokreacji.

W dyskusjach często pojawia się wątpliwość, że skoro Pismo święte w sposób wyraźny nie potępia grzechu masturbacji, czy stanowisko Kościoła jest uzasadnione. Stanowisko Kościoła oparte jest na tradycji oraz na zawartych w Nowym Testamencie negatywnych ocenach wszelkich działań przeciwnych czystości i powściągliwości. Taka podbudowa w pełni potwierdza słuszność powyższego stanowiska.

Mimo iż Deklaracja Persona humana nazywa onanizm ciężkim naruszeniem moralnym (czyli dotyczącym materii obiektywnie ciężkiej), to opierając się na ważnych i pożytecznych wskazówkach, jakich dostarcza dzisiejsza psychologia, stwierdza, że "...w jakiejś mierze niedojrzałość młodzieńczego wieku ... lub brak równowagi psychicznej czy też nabyte przyzwyczajenia mogą zaważyć na sposobie działania człowieka, zmniejszając dobrowolność czynów i sprawiając, iż subiektywnie nie zawsze zaciąga się ciężką winę". Właśnie ze względu na specyfikę (rodzaj i przyczyny) grzechów natury seksualnej, częściej nie występuje w nich "w pełni wolne przyzwolenie". Stąd też w wydawaniu jakiegokolwiek sądu o odpowiedzialności człowieka w tej kwestii, wymagana jest wyjątkowa roztropność i ostrożność.

Warto także przypomnieć ogólną zasadę dotyczącą walki z nałogiem. Z chwilą podjęcia działań zmierzających do zwalczenia nałogu, odpowiedzialność moralna jest zmniejszona, czy też nawet zniesiona.

Tak więc pewien radykalizm w obiektywnej ocenie moralnej działań będących wynikiem autoerotyzmu winien iść w parze z wielką łagodnością i wyrozumiałością, zawsze jednak podkreślając negatywną ocenę tych działań. Zatem, koncentrując się bardziej na postawie niż na aktach, należy zachęcać do zdecydowanej walki o wyjście z tych trudności i osiągnięcie dojrzałości osobowej.

U zdecydowanej większości młodych ludzi autoerotyzm stanowi pewien etap rozwoju płciowego. W okresie młodzieńczym mamy do czynienia ze wzmożoną wrażliwością na bodźce. Znaczna część młodzieży, szczególnie męskiej, ma trudności wobec szybkości pojawiania się odruchu seksualnego. Należy pamiętać, i to warto podkreślać w rozmowach z młodymi ludźmi, że człowiek nie ponosi odpowiedzialności moralnej za powstałe napięcia czy podniecenia, jeśli zostały wywołane bodźcami od nas niezależnymi. Człowiek jest odpowiedzialny za dopuszczenie do siebie czy wręcz celowe mnożenie bodźców, które takie skutki wywołują.

W rozmowach z młodzieżą należy w sposób delikatny, stosowny do wieku, ale rzeczowy dementować mity o "nagromadzonej, dużej ilości płynu nasiennego (spermy), która musi zostać wydalona, by nie spowodować eksplozji" (?). Trzeba także wyjaśniać, że lansowanie w prasie młodzieżowej poglądu, jakoby onanizm był działaniem "normalnym" - wynikającym z potrzeby organizmu lub wręcz wskazanym "dla rozładowania stresów" - jest fałszywe i pozbawione jakichkolwiek rzeczowych argumentów.

Należy zachęcać młodzież do unikania niepotrzebnych pobudzeń, które mimo chwilowego odczucia przyjemności związanej z pobudzeniem płciowym, w efekcie obracają się przeciwko nim, zmuszając do wysiłku opanowania popędu i tak często kończącego się klęską w postaci masturbacji. Wobec znacznej ilości filmów, zdjęć, mody lansującej w różnych rozmiarach nagość, a nastawionych na masowość odbioru, młody człowiek staje przed niemałą trudnością normalnego rozwoju osobowości. W kolorowej prasie młodzieżowej typu Bravo czy Popcorn sporo miejsca poświęca się tematyce erotycznej w prymitywnym wydaniu, a udzielane "porady" są - najdelikatniej mówiąc - pozbawione sensu lub wręcz szkodliwe.

W tej sytuacji rola wychowawcy, nauczyciela, katechety czy kapłana, posiadających odpowiednią wiedzę, kompetencje i delikatność, jest bardzo istotna i pomocna.

Młodym ludziom (zarówno chłopcom jak i dziewczynom), mającym kłopoty z wyjściem z nawyku masturbacji, warto podać kilka praktycznych porad:

zapamiętać okoliczności, w jakich pojawia się pobudzenie i unikać ich,

określić bodźce działające podniecająco i w przyszłości ich unikać,

w przypadku pojawienia się pobudzenia - reagować błyskawicznie w kierunku odwrócenia uwagi (zmiana miejsca przebywania, rozmowa, zajęcie się czymś innym),

podejmować ćwiczenia fizyczne, ruch na świeżym powietrzu (nawet niewielki wysiłek fizyczny doskonale niweluje napięcie płciowe),

ograniczyć czy wręcz wyeliminować czynniki przyspieszające reakcję i zwiększające pobudliwość (nikotyna, alkohol, zbyt krótki sen),

ograniczyć czas pobytu w łóżku do niezbędnego snu (kłaść się spać w momencie znacznej senności, wstawać zaraz po przebudzeniu),

unikać rozmyślań, marzeń, fantazji o tematyce erotycznej,

unikać niepotrzebnych pobudzeń wzrokowych (prasa, filmy, zdjęcia) o tematyce erotycznej,

unikać samotności i bezczynności.

Bardzo ważne jest, aby młodym ludziom - nie ukrywając trudności - przedstawiać wizję pozytywną. Należy ich przekonać, że praca nad sobą, podjęta rzetelnie i z wiarą w powodzenie, da pozytywne efekty w postaci osiągnięcia prawidłowej, dojrzałej i pełnej osobowości.