Nauka Kościoła o odpustach

Odpowiedź na pytanie, co to jest odpust, znajdujemy w Konstytucji Apostolskiej Pawła VI "Nauka Kościoła o odpustach" ("Indulgentiarum Doctrina" z 1 stycznia 1967 r.) i w opracowanym na jej podstawie przez św. Penitencjarię Apostolską "Katalogu odpustów" (Enchiridion Ir.dulgentarium" z 29 czerwca 1968 r.).

Popełniony grzech pociąga za sobą. winę za przekroczenie prawa Bożego lub kościelnego i karę dla wyrównania sprawiedliwości. Na Spowiedzi św. otrzymujemy odpuszczenie winy, a zadana przez kapłana pokuta ma charakter kary, czyli zadośćuczynienia. Odpust polega właśnie na odpuszczeniu-darowaniu przez Boga należnej kary doczesnej za popełnione grzechy, za które wina została już odpuszczona na Spowiedzi św. Ponieważ dotyczy on wyłącznie kary doczesnej, możemy uzyskać go tylko dla siebie lub dla dusz w czyśćcu cierpiących.

Zapyta ktoś: jak Kościół może dysponować na ziemi "odpustami w niebie"?

Na to pytanie odpowiedzmy "mocniejszym" pytaniem: u jak Kościół może odpuszczać winy: "A ja tobie odpuszczam grzechy: w Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen!"? Przecież większej trzeba władzy mocy do odpuszczenia winy za popełnione grzechy niż do przebaczenia-darowania za nie kary.

I odpuszczenie grzechów-win i darowanie za nie kary należy tylko do Boga Miłosiernego, ponieważ każdy grzech jest obraza Jego Najświętszego Majestatu. Już samemu Chrystusowi faryzeusze i uczeni w Piśmie czynili zarzut po odpuszczeniu grzechów i uzdrowieniu paralityka: ""Któż On jest, że śmie mówić bluźnierstwa? Któż może odpuszczać grzechy prócz samego Boga?"... abyście wiedzieli, że Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów, rzekł (Jezus) do sparaliżowanego: "Mówię ci, wstań, weż swoje łoże i idź do domu" I natychmiast wstał wobec wszystkich, wziął łoże, na którym leżał, i poszedł do domu, wielbiąc Boga!" (Mk. 5, 21-25).

Tę samą władzę odpuszczania grzechów Zbawiciel przekazał Kościołowi: Apostołom, a potem ich następcom-biskupom i kapłanom. Stało się to po Zmartwychwstaniu, kiedy Jezus przyszedł do Uczniów zgromadzonych w Wieczerniku i powiedział do nich: ""Pokój wam Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam". Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: "Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane"" (J 20, 21-23).

Przekazał więc Jezus swojemu Kościołowi władzę odpuszczania "całych" grzechów, a więc zarówno popełnionej winy (przez rozgrzeszenie sakramentalne lub nkt żalu doskonałego), jak też ciążącej kary.

Obecnie w nauczaniu Kościoła są tylko dwa rodzaje odpustów: odpust zupełny i odpust cząstkowy. Odpust jest to uchylenie wobec Boga kary doczesnej za grzechy zgładzone już co do winy, której wierny - odpowiednio usposobiony przy zachowaniu pewnych określonych warunków - dostępuje za sprawą Kościoła.

Odpust zupełny jest to całkowite uwolnienie od kary doczesnej należnej za grzechy.

Odpust cząstkowy jest to częściowe uwolnienie od kary doczesnej należnej za grzechy.

Odpusty cząstkowe i zupełne zawsze można ofiarować za zmar łych, na sposób wstawiennictwa.

Obecnie nie mówi się o odpustach osobowych, rzeczowych i miejscowych ale o czynach wiernych, które są ubogacone odpustami.

Do odpustu cząstkowego nie dodaje się liczby dni i lat. Wierny powinien pamiętać, że im większa wartość czynu przed Bogiem tym większy będzie odpust cząstkowy. Zgodnie z konstytucją apostolską zostały obdarzone odpustami jedynie ważniejsze modlitwy i ważniejsze czynności pobożności miłosierdzia i pokuty.

Jako ważniejsze uważa się te, którymi wierni fnogą nie tylko zadośćuczynić za kary należne za grzechy, ale doskonalej pobudzić się do gorętszej miłości Boga w dzisiejszych warunkach życia ludzkiego.

Warunki uzyskania odpustu:

1. Wykluczyć wszelkie upodobania (przywiązania) do jakie gokolwiek grzechu, nawet powszechnego (dyspozycja).
2. Wykonać czynność obdarzoną odpustem.
3. Wypełnić trzy warunki:
- spowiedź sakramentalna,
- Komunia Św.,
- modlitwa w intencji papieża.

Jeżeli brak pełnej dyspozycji wykluczenia upodobania do jakiegokolwiek grzechu, albo wspomnianych warunków, odpust będzie tylko cząstkowy.

Trzy warunki - spowiedź, Komunia św. modlitwa w intencji papieża mogą być dopełnione w ciągu wielu dni przed lub po wypełnieniu przepisanej czynności. Musi być między nimi łączność.

Po jednej spowiedzi sakramentalnej można uzyskać wiele odpustów zupełnych, po jednej Komunii św. i jednej modlitwie w intencji papieża można uzyskać tylko jeden odpust zupełny. Warunek modlitwy będzie całkowicie spełniony, jeśli zmówi się w intencji papieża jeden raz "Ojcze nasz" i "Wierzę w Boga".

Nowy wykaz odpustów zupełnych został przygotowany przez Penitencjarię Apostolską i zatwierdzony dekretem papieża Pawła VI z dnia 29.VI.1968 r. Jest to wykaz autentyczny i ostateczny.

Odpusty zupełne, które można uzyskać każdego dnia:

1. Za odprawienie adoracji N. Sakramentu przez pół godziny. Natomiast za nawiedzenie N. Sakramentu - odpust cząstkowy.
2. Za pobożno czytanie Pisma św. przez pół godziny z należnym szacunkiem dla Słowa Bożego i traktowanie tej czynności jako czytanie duchowne. Za każdorazowe czytanie Pisma św. pod tymi samymi warunkami ale przez krótszy czas - odpust cząstkowy.
3. Za odprawienie "Drogi Krzyżowej". Warunki:
a) trzeba odprawiać to ćwiczenie w miejscu, gdzie jest prawnie założona "Droga Krzyżowa",
b) rozmyślać Mękę Pana Jezusa (nie ma konieczności, by treścią rozmyślania były poszczególne kolejne stacje),
c) trzeba przechodzić od jednej do drugiej "stacji". Jeżeli "Drogę Krzyżową" odprawia się publicznie i trudno wszystkim przechodzić od stacji do stacji, wystarczy gdy przechodzi przewodniczący tego nabożeństwa, a inni wierni pozostają na swoim miejscu.
Kto w ten sposób, z powodu słusznej przeszkody np. chorby, podróży, zamknięcia kościoła itp. nie może odprawić Drogi Krzyżowej wg podanych warunków - zyskuje odpust zupełny, jeśli przynajmniej przez pół godziny odda się pobożnemu czytaniu albo rozważaniu Męki Pana Jezusa.
4. Za odmówienie cząstki Różańca (czyli 5 dziesiątków) w kościele, w publicznej kaplicy, w rodzinie, w społeczności zakonnej, w stowarzyszeniu publicznym. Inne marunki:
a) trzeba odmómić 5 dziesiątków bez przerwy,
b) do modlitwy ustnej trzeba dodać rozmyślanie tajemnic różańcowych,
c) przy publicznym rozważaniu Różańca trzeba zapowiadać odmawiane tajemnice, według przyjętego zwyczaju.

Odpusty zupełne, które można uzyskać w oznaczonych dniach:

1. Za pobożne, publiczne odmówienie hymnu Veni Creator w dniu 1 stycznia i w uroczystość Zesłania Ducha Świętego (odpust cząstkowy za pobożne odmówienie tego hymnu w inne dni).
2. Za pobożne odmówienie po przyjęciu Komunii św. modlitwy "Oto ja" przed obrazem P. Jezusa Ukrzyżowanego, w każdy piątek Wielkiego Postu (za odmówienie tejże modlitwy w inne dni roku w podobnych warunkach - odpust cząstkowy).
3. Za pobożne uroczyste odmówienie ,Przed tak Wielkim Sakramentem" z wezwaniem i modlitwą w Wielki Czwartek i w uroczystości Bożego Ciała.
(to samo w innych okolicznościach - odpust cząstkowy).
4. Za pobożny udział i ucałowanie Krzyża w czasie uroczystości adoracji krzyża w Wielki Piątek.
5. Za odmówienie w jakiejkolwiek używanej formule przyrzeczeń Chrztu Św.:
a) w czasie nabożeństwa w wigilię Wielkanocy,
b) w rocznicę swojego chrztu (odpust cząstkowy w inne dni).
6. Za pobożne, publiczne odmówienie aktu wynagrodzenia "Jezu najsłodszy" w uroczystość N. Serca Pana Jezusa. W inne dni - cząstkowy.
7. Za pobożne używanie przedmiotu kultu religijnego (krzyża, różańca, szkalperza, medalika) poświęconych przez papieża lub biskupa, oprócz odpustów cząstkowych, może wierny uzyskać odpust zupełny w uroczystość św. Ap. Piotra i Pawła, gdy nadto odmówi wyznanie wiary w jakiejkolwiek zatwierdzonej formule).
8. Za pobożne publiczne odmówienie aktu oddania się rodzaju ludzkiego Jezusowi Chrystusowi w uroczystość Chrystusa Króla (w inne dni odpust cząstkowy).
9. Za pobożne nawiedzenie cmentarza i równoczesne pomod lenie się za zmarłych, choćby tylko w myśli, w dniach od 1 do 8 listopada zyskać można codziennie odpust zupełny, który można ofiarować jedynie za zmarłych. Za nawiedzenie cmentarza w inne dni - odpust cząstkowy, który można ofiarować jedynie za zmarłych.
10. Za pobożne nawiedzenie kościoła lub kaplicy w dniu Zadusznym. Odpust ten można zyskać tylko za zmarłych, a przy nawiedzeniu kościoła łub kaplicy trzeba odmówić "Ojcze nasz" i "Wierzę w Boga".
11. Za publiczne odmówienie hymnu "Ciebie Boże wysławiamy" na podziękowanie Panu Bogu za łaski w ostatni dzień roku (na podziękowanie w inne dni roku - odpust cząstkowy).
12. Za przyjęcie pierwszej Komunii Św., albo za udział w pobożnych ceremoniach pierwszej Komunii św.
13. Odpustu zupełnego może dostąpić kapłan, który odprawia 1-szą mszę św. i wierni, którzy w niej uczestniczą.
14. W dniu jubileuszu 25, 60 50-lecia święceń kapłańskich może dostąpić odpustu zupełnego kapłan, gdy odnowi wobec Boga Coram Deo i wierni, gdy uczestniczą we mszy św. celebrowanej przez jubilata.
15. Za udział z pobudek religijnych w uroczystym nabożeństwie eucharystycznym, odbywanym na zakończenie Kongresu Eucharystycznego.
16. Za odprawienie rekolekcji przynajmniej przez 3 pełne dni.
17. Za udział w uroczystym zakończeniu misji ludowych, o ile wierny wysłuchał w czasie misji kilka nauk.
18. Jeśli przyjmuje się z pobożnym usposobieniem błogosławieństwo papieskie, którego udzieki Ojciec Św. "Urbi et Orbi" - nawet przez radio.
19. Za pobożne nawiedzenie jednej z czterech bazylik większych w Rzymie:
- w uroczystości Patrona bazyliki
- w każde święto de praecepto, zgodnie z kanonem 1248 § I
- raz w roku w jakimś innym dniu wybranym przez wiernego.
20. Za udział w nabożeństwie porannym lub wieczornym w kościele stacyjnym w Rzymie, w dni oznaczone w mszale rzymskim.
21. Za udział w nabożeństwie w czasie pasterskiej wizytacji.
22. Za nawiedzenie kościoła lub ołtarza w dniu jego konsekracji.
23. Za nawiedzenie kościoła, w którym odbywa się synod diecezjalny.
24. Za nawiedzenie kościoła parafialnego w dniu święta tytularnego i w dniu 2 sierpnia (M.B. Anielskiej).
25. Za ęobożne nawiedzenie kościoła lub kaplicy zakonnej w dniu święta Założyciela zakonu.
26. Jeżeli nie ma kapłana, który by udzielił umierającemu sakramentów i odpustu zupełnego w kan. 468 § 2. Kościół mu udzieli w momencie śmierci byleby za życia miał zwyczaj odmawiania jakichkolwiek modlitw. Do uzyskania, tego odpustu chwalebną jest rzeczą posługiwanie się krzyżykiem lub krzyżem.

Nowy wykaz odpustów cząstkowych

Chcąc korzystać z odpustu cząstkowego należy zapamiętać trzy ogólne zasady:

1. Wierny dostępuje odpustu cząstkowego, jeśli w czasie spełnienia swoich obowiązków i w trudach życia wznosi mysi do Boga z pokorną ufnością .dodając jakiś akt strzelisty (wystarczy w myśl bez wypowiadania słów) np.: "Jezu ufam Tobie", "Maryjo Niepokalana bądź ze mną", "Sw. Antoni módl się za nami".

2. Jeżeli powodowany motywem wiary wierny przyjdzie z pomocą potrzebującym współbraciom, pomagając im osobiście lub dzieląc się z nimi swoimi dobrami.

3. Gdy wierny w intencji umartwiania się - odmówi sobie czegoś godziwego a przyjemnego dla siebie. Ta zasada ma zachęcić do praktykowania dobrowolnych umartwień, tak ważnych dla opanowania siebie i rozbudzenia większej miłości Bożej. Warunkiem zyskania tego odpustu jest odmówienie sobie w duchu umartwienia się czegoś co samo w sobie jest godziwe, albo przynajmniej obojętne pod względem moralnym. Np.: uczenie się albo nauczenie katechizmu (odpust dla uczącego się i dla nauczającego), uczestniczenie w Nowennie odprawianej publicznie, odprawianie rozmyślania, skupienia.

Przykłady modlitw bardziej znanych, do których odmawiania przywiązane są odpusty cząstkowe:

Anioł Pański, Duszo Chrystusowa, Wierzę w Boga, Psalm 129 (z głębokości) Litanie zatw. dla całego kościoła (obecnie 6). Pomnij o Najdobrotliwsza Panno Mario, Wieczny odpoczynek, Witaj Królowo, Pod Twoją obronę, Ciebie Boga wysławiamy, O Stworzycielu Duchu przyjdź, Magnificat, odmawianie Różańca Św., odprawienie Drogi Krzyżowej, nawiedzenie Najświętszego Sakramentu, odwiedzenie kościoła lub cmentarza z modlitwą za Ojca św. i zmarłych - za samo uczynienie znaku Krzyża św. "W Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego".