O badaniu języka pisarzy

Dzięki przyjęciu takiej perspektywy można obserwować i opisywać jakieś elementy czy mechanizmy językowe w zamkniętym korpusie tekstowym, można więc chociażby z jednej strony analizować ich zmiany w czasie czy datować konkretne zjawiska, z drugiej zaś prowadzić różnorakie analizy statystyczne. Daje to bardzo interesujące rezultaty. Okazuje się niekiedy, że jakiś twórca we wczesnej, młodzieńczej twórczości preferował jakieś konkretne słowa czy nawet konstrukcje składniowe bądź połączenia wyrazowe, które w późniejszych latach chętnie zastępował innymi. Fascynujące jest śledzenie takich zmian jednostkowych wyborów językowych.

Analiza zamkniętych zbiorów tekstów pozwala też rekonstruować to, jak pod wpływem doświadczeń życiowych, w tym np. konkretnych lektur, zmienia się rozumienie słów przez danego twórcę. Nietrudno o przykłady wyrazów, które np. Norwid początkowo stosował w utrwalonym sensie i przypisywał im wartościowanie oraz nacechowanie zgodne z normą polszczyzny ogólnej, a które później przewartościowywał i redefiniował - nadawał im nowy sens, zmieniał ich nacechowanie.

Jak już wspomniałem, prezentowany typ badań łączy językoznawstwo z literaturoznawstwem. Nie sposób przecież analizować tekstów artystycznych (ale i dużej części użytkowych) bez aktywizowania narzędzi badawczych z zakresu historii i teorii literatury. Badacz języka artystycznego musi uwzględniać chociażby konwencje gatunkowe i nie może wyciągać fałszywych uogólniających wniosków na temat języka jakiegoś autora na podstawie obserwacji tego języka jedynie np. w sonetach czy balladach danego twórcy. Oczywiste jest przecież, że typ tekstu bardzo silnie wpływa na jego język. Gdyby ktoś język Norwida znał tylko z lektury i drobiazgowej analizy "Częstochowskich wierszy", inny zaś badacz chciałby go opisać po studiach nad "Vade- -mecum", to ich wnioski byłyby diametralnie różne...

Podejmując refleksję nad językiem jakiegoś pisarza, zwłaszcza jego językiem artystycznym, trzeba mieć świadomość i konwencji gatunkowych, i całych procesów historycznoliterackich, trzeba uwzględniać wpływ życia literackiego, ale i konkretnych głośnych w danym czasie dzieł innych twórców na teksty badanego autora itd. Z drugiej strony, należy, rzecz jasna, mieć wiedzę o języku epoki (a także epok wcześniejszych) - choćby po to, by rozpoznać to, co w badanym materiale jest normą, a co innowacją czy też archaizmem.

Badania opierające się na analizie użyć wybranych słów są niezwykle cenne, pozwalają bowiem zbliżyć się do prawdziwego rozumienia tych słów przez autora, a więc w konsekwencji ułatwiają odbiór jego tekstów. Mają one też jednak konkretne ograniczenia. Najważniejszym jest to, że w tego typu analizach zwykle nie uwzględnia się kontekstów, w których nie pada prosta nazwa, tylko np. zastępujący ją zaimek czy też jakieś wyrażenie nie wprost. Ogląd np. wszystkich Norwidowskich użyć rzeczownika brzoza, o którym wspominałem przed tygodniem, nie daje więc pełnego obrazu tego drzewa w twórczości poety. Jest jednak znakomitym punktem wyjścia do szerszych i bardziej pogłębionych badań.

dr hab. Tomasz Korpysz

Tekst pochodzi z Tygodnika
Idziemy, nr 728

Wasze komentarze:

Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy.

Autor Treść

Nowości św. Apoloniusz Modlitwa do św. Apoloniusza Modlitwa do św. Ryszarda Pampuri Kto zmartwił mamę? Wielkanocny ślub Katedra w Chartres

Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023

Poprzednia

[ Powrót ]

Następna