Rozważania Miłość Modlitwy Czytelnia Źródełko Pomoc Duchowa Relaks Download Cuda Opowiadania Perełki

Streszczenie encykliki Fides et ratio (Wiara i rozum)

Wiara i rozum - encyklika Jana Pawła II, opublikowana w wigilię rocznicy jego wyboru na Stolicę Piotrow a. Zdaniem Papieża człowiek winien zakorzeniać się w prawdzie, "budując swój dom w cieniu Mądrości i w nim zamieszkując. Tylko w tym horyzoncie prawdy będzie mógł w pełni zrozumieć sens swojej wolności oraz swoje powołanie do miłowania i poznania Boga jako najdoskonalsze urzeczywistnienie samego siebie" (nr 107).

Budować swój dom w cieniu Mądrości

Dnia 15 października 1998 r. w Rzymie odbyła się prezentacja nowej encykliki Jana Pawła II. W pięknym i zrozumiałym języku omawia ona relacje między wiarą a rozumem i między filozofią - dziedziną ogólnych dociekań nad najgłębszą racją, strukturą i sensem rzeczywistości oraz ostatecznymi warunkami wartościowego poznania lub naczelną zasadą postępowania człowieka - a teologią, czyli refleksją o Bogu opierającą się na Piśmie świętym. Te dwa sposoby poznania od początku chrześcijaństwa zbliżały się do siebie. W średniowieczu zaowocowały najpełniejszą harmonią w maksymie Św. Anzelma z Canterbury (zm. 1109): "Wierzę, by zrozumieć; szukam zrozumienia, bym uwierzył". Później jednak stopniowo rozchodziły się drogi rozumu i wiary. "Nie ma przesady w stwierdzeniu - pisze Jan Paweł II - że rozwój znacznej części nowożytnej myśli filozoficznej dokonywał się przy stopniowym oddalaniu się od objawienia chrześcijańskiego, sprowadzając ją nawet na pozycje jawnie z nim sprzeczne. W ubiegłym stuleciu ten proces osiągnął apogeum" (nr 46). Pierwsze zdanie dokumentu: "Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy", ukazuje istotny sens myśli Ojca Świętego: we wspinaczce na szczyty poznania nie można polecieć na jednym skrzydle. Ikar z jednym skrzydłem, którego proponowali racjonaliści w okresie oświecenia czy niektórzy zwolennicy wiary irracjonalnej, z góry skazany jest na przegraną. Wiara nie zastąpi rozumu ani rozum wiary. Są to bowiem dwa różne sposoby docierania do prawdy, które muszą ze sobą współdziałać. Konieczna jest jedność rozumu i wiary. Ich przeciwstawianie szkodzi poznaniu prawdy.

Główne motywy powstania encykliki

Encyklika, czyli najwyższy rangą dokument papieski, powstaje zazwyczaj jako odpowiedź na jakiś naglący problem Kościoła lub świata. Jednym z głównych motywów powstania obecnej encykliki jest szeroko rozpowszechnione dziś przekonanie, że wiara i rozum, teologia i filozofia, nie mają ze sobą nic wspólnego. Innym motywem jest głęboki kryzys filozofii wynikający z relatywizmu,, poglądu, według którego każde poznanie jest względne, a zatem subiektywne. Wreszcie wyzwaniem, na które odpowiada encyklika, jest nihilizm, pogląd kwestionujący jakikolwiek sens istnienia świata i człowieka, odrzucający wszelkie autorytety, normy, zasady, wartości.

Stąd Jan Paweł II pisze: "Wydawało mi się słuszne i konieczne podkreślenie wartości filozofii z punktu widzenia rozumienia wiary, a także wskazanie ograniczeń, na jakie napotyka, gdy zapomina o prawdach objawienia lub je odrzuca. Kościół bowiem zachowuje niewzruszone przekonanie, że wiara i rozum mogą okazywać sobie wzajemną pomoc, odgrywając wobec siebie rolę zarówno czynnika krytycznego i oczyszczającego, jak i bodźca skłaniającego do dalszych poszukiwań i głębszej refleksji" (nr 100).

Owoce harmonii wiary i rozumu

Jan Paweł II przypomina, że wiara i rozum dążą do tego samego celu - do odkrycia prawdy. Przysługuje im autonomia, gdyż czerpią z innych źródeł: wiara z objawienia Bożego, a rozum z doświadczeń zmysłowych, obserwacji i refleksji logicznej.

Dla wiary i refleksji teologicznej rozum jest niezbędny. W przeciwnym przypadku wiara staje się czymś subiektywnym, mitologią, zabobonem. "Wiara, pozbawiona oparcia w rozumie, skupiła się bardziej na uczuciach i przeżyciach, co stwarza zagrożenie, że przestanie być propozycją uniwersalną. Złudne jest mniemanie, że wiara może silniej oddziaływać na słaby rozum; przeciwnie, jest wówczas narażona na poważne niebezpieczeństwo. Może bowiem zostać sprowadzona do poziomu mitu lub przesądu" (nr 48).

Z kolei rozum może znaleźć w wierze niezwykłe źródło inspiracji. Wiara może ukazać filozofii horyzonty poszukiwań, których sama nie jest nawet w stanie przeczuć. Rozum ogranicza siebie, jeśli z góry odrzuca to, co podsuwa mu objawienie Boże. Papież wymienia wybitnych współczesnych myślicieli z kręgu kultury zachodniej i wschodniej, którzy czerpiąc natchnienie z wiary stworzyli wielkie dzieła: J. H. Newmana, E. Stein, S. Solowojowa, P. Czaadajewa...

Prawda obiektywna

Każdą prawdę można wykorzystać niewłaściwie, obrócić ją przeciw bliźnim. Energię atomową można wykorzystać zarówno do ogrzewania metropolii miejskich, jak i do obracania ich w gruzy. Nie upoważnia to jednak do kwestionowania prawdy jako wartości ani do traktowania jej jako narzędzia zniewolenia. Uczy natomiast wspólnej odpowiedzialności za prawdę w świecie, w którym główną wartością winien być człowiek odkupiony przez Chrystusa.

W wizji Jana Pawła II istnieje jedna, obiektywna, uniwersalna, niezależna od okoliczności, absolutna prawda, którą człowiek może poznać. Dzięki niej możliwe jest porozumienie ludzi z różnych kultur i epok. Tę prawdę znamy z objawienia Bożego. Stąd jest ona pełna tajemnic i wymaga nieustannego poznawania. Wielokrotnie powtarza się w encyklice zdanie, że każdy człowiek, odznaczający się prawym rozumem, pragnie prawdy i może ją poznać. Papież przypomina słowa ze swojej wcześniejszej encykliki Blask prawdy (Veritatis splendor), opublikowanej pięć lat temu, że szukanie prawdy jest moralnym obowiązkiem człowieka. Zadaniem Kościoła jest służba prawdzie. Stąd Kościół poddaje krytyce zarówno fideizm (tendencja i teoria pomniejszająca uprawnienia rozumu oraz głosząca wiarę i jej źródła za podstawę religii, z wykluczeniem podstaw, uzasadnień rozumowych), jak i racjonalizm (doktryna uznająca prymat rozumu, wykluczająca tajemnice wiary i fakty religijne poza przyrodzone nie dające się wyjaśnić rozumowo).

Piotr Anzulewicz, Rzym



Wasze komentarze:

Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy.



Autor

Treść



Poprzednia[ Powrót ]Następna
 
[ Strona główna ]

Modlitwy | Zagadki | Opowiadania | Miłość | Powołanie | Małżeństwo | Niepłodność | Narzeczeństwo | Prezentacje | Katecheza | Maryja | Tajemnica Szczęścia | Dekalog | Psalmy | Perełki | Cuda | Psychotesty |

Polityka Prywatności | Kontakt - formularz | Kontakt

© 2001-2024 Pomoc Duchowa
Portal tworzony w Diecezji Warszawsko-Praskiej