Gruzja poza granicami Gruzji

Jak dowiedzieliśmy się, Piotr Iberyjski założył klasztor gruziński w Świętym Mieście, Jerozolimie. Tam powstał bardzo ważny dla historii liturgii przekład gruziński tekstu greckiego Wielkiego Lekcjonarza Kościoła Jerozolimskiego, który zachował się jedynie w tym przekładzie. Tekst ten jest jednym z podstawowych źródeł wiadomości o liturgii jerozolimskiej.

Innym ośrodkiem monastycznym życia gruzińskiego był klasztor na Olimpie w Bitynii (nie mylić z Olimpem w Grecji - siedzibą bogów olimpijskich), na którym znajdowały się liczne klasztory i pustelnie, i który stanowił, przed powstaniem Atosu, jedno z największych centrów życia zakonnego. Otóż na Olimpie Bityńskim był również klasztor gruziński, w którym w X wieku żyli dwaj mnisi gruzińscy, ojciec i syn, Jan i Eutymiusz. Jan należał do arystokracji gruzińskiej i zapewnił swojemu synowi najlepsze, możliwe wtedy wykształcenie, gdy ten przebywał jako zakładnik w Konstantynopolu, tak żę Eutymiusz był doskonale bilingue: mówił i pisał w języku gruzińskim i greckim, bez różnicy. Prawdopodobnie znał inne języki, jak arabski, syryjski czy perski.

Z nieznanych nam przyczyn ojciec i syn udali się na Atos, gdzie właśnie Atanazy, zwany Atonitą zakładał pierwsze klasztory. W klasztorze założonym przez Atanazego, który dziś nazywamy Wielką Ławrą, jak się wydaje stosunki między Grekami a Gruzinami nie układały się najlepiej, a ponadto napływali coraz nowi mnisi z Gruzji. W tej sytuacji Jan i Eutymiusz postanowili założyć na Atosie klasztor gruziński zwany Iwiron, który do dziś istnieje na Atosie, jako narodowy klasztor gruziński. Jest on położony na wschodnim wybrzeżu Atosu. Iwiron nie jest wyjątkiem: obok niego na Atosie istnieją inne klasztory narodowe, jak bułgarski Zografu czy św. Pantalejmona - rosyjski.

Jan, widząc wybitne zdolności syna zachęcał go do dokonywania przekładów z języka greckiego na gruziński. Rozumiał bowiem jak ważną rolę odgrywają pisarze greccy, szczególnie zaś Ojcowie Kościoła w tworzeniu się gruzińskiej kultury narodowej i religijnej. "Gruzja potrzebuje twoich przekładów". Dzieło, którego dokonał Eutymiusz jest niewiarygodne i samo wyliczenie dzieł przez niego przełożonych wymagałoby sporo czasu i papieru. Przekłady Eutymiusza nie były takimi przekładami, jakimi częstują czasami uczeni teologowie swoich czytelników. Były to teksty pisane pięknym, klasycznym językiem gruzińskim, stąd też Eutymiusz jest zaliczany do wielkich klasyków tego języka. Dodajmy, że przekłady te nie odpowiadają dokładnie temu, co my rozumiemy pod słowem "przekład" - były to raczej swobodne parafrazy tekstu Ale Eutymiusz przekładał nie tylko na język gruzińśki. Jemu najprawdopodobniej zawdzięczamy przekład na języki: gruziński, jak i grecki opowiadania o Barlaamie i Jozafacie, jednej z najważniejszych legend hagiograficznych w kulturze europejskiej. O tym tekście będziemy mówili w następnym artykule. Eutymiusz zmarł w 1028. Ze względu na miejsce jego żyęia i pracy bywa nazywany Atonitą.

Iwiron nie był jednak jedynym centrum na Zachodzie - tak Gruzini nazywali to, co my nazywamy Bliskim Wschodem - gdzie dokonywano przekładów na język gruziński. W okolicach Antiochii znajdował się klasztor Kastane na Czarnej Górze, gdzie działała inna szkoła tłumaczy, z Efremem Meire (Mniejszym) na czele. Wprawdzie plon tłumaczeń tej szkoły jest wielki, ale ani artyzmem ani ilością nie może się równać z dziełem Eutymiusza Hagioryty.

Innym centrum było Petrici (dziś Buczkowo) w Bułgarii. Tam działał Jan, nazwany później Petrici, od nazwy tego klasztoru. Był on nie tylko wybitnym tłumaczem, ale także i filozofem-neoplatonikiem i jemu zawdzięcza Gruzja szereg przekładów podstawowych dzieł filozoficznych. Swoje umiejętności przeniósł do Gruzji, gdzie był jednym z założycieli szkoły teologicznej w Gelati. Niestety, neoplatonizm zbyt mocno przeniknął do jego teologii, stąd uznano go za heretyka i musiał opuścić Gruzję, udał się wtedy właśnie do Bułgarii. Wyliczyliśmy tu tylko trzy imiona wybitnych tłumaczy gruzińskich, najbardziej może charakterystycznych dla złotej epoki języka gruzińskiego w XI do XIII w. A przecież było ich o wiele więcej - cała plejada tłumaczy. Ludzie ci zrozumieli, że podstawy kultury religijnej danego narodu należy kłaść, opierając się na najlepszej tradycji, tak filozoficznej, jak i teologicznej. Jakżeż jest to ważna prawda dla naszych czasów.

Na dziełach tych tłumaczy i wielu innych, których nie możemy tu wyliczyć, powstała wielka i wspaniała kultura religijna chrześcijańskiej Gruzji.

ks. Marek Starowieyski Pismo Katolickie Pielgrzym nr 21/99 Wasze komentarze: Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy. Autor Treść Nowości św. Beniamin Modlitwa do św. Beniamina Krótka historia Drogi Krzyżowej Droga Krzyżowa dla młodzieży Czy można Bogu dziękować dosłownie za wszystko, także za swój grzech? Do czego potrzebne jest Panu Bogu nasze uwielbienie? Najbardziej popularne Tajemnica Szczęścia Godzina Łaski Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Modlitwa o Cud Poprzednia [ Powrót ] Następna