Facet, który się załapał

Pierwsza to bardzo szybki, na taką skalę dawniej niespotykany, wzrost liczby słownictwa. Wiąże się to przede wszystkim z intensywnymi zmianami cywilizacyjnymi i kulturowymi, które niejako wymuszają powstawanie nowych słów i wyrażeń (ale też znaczeń - w przypadku neosemantyzmów) do ich adekwatnego nazwania.

Druga to równie szybko zwiększająca się liczba zapożyczeń zewnętrznych - zwłaszcza z języka angielskiego. W niektórych dziedzinach (np. informatyce czy biznesie) zaczynają one wręćz dominować nad leksyką polską, coraz większy jest też udział języka angielskiego w polskim życiu naukowym.

Trzecia to tendencja do skrótu, szybkości i unikania wysiłku w komunikacji, która przejawia się różnorako. Można tu wymienić np. formułowanie obiektywnie krótszych tekstów (zarówno pisanych - choćby w prasie, jak i mówionych), coraz większą liczbę skrótów i skrótowców, wprowadzanie do tekstów nowych skrótów, często od zwrotów obcojęzycznych, niekiedy łączących litery i cyfry (np. ZW - "zaraz wracam", ASAP - "as soon as possible": 'tak szybko, jak to tylko możliwe', 4U - "for you": 'dla ciebie'), a także emotikonów (czyli znaków graficznych służących przede wszystkim do wyrażania emocji), ale też chociażby uproszczoną, niestaranną wymowę.

Czwarta tendencja to zacieranie granic między różnymi kodami, stylami wypowiedzi, przede wszystkim zaś nasilający się wpływ języka potocznego na polszczyznę ogólną. Początkiem tego zjawiska była chęć radykalnego odrzucenia oficjalnego języka PRL-u, poszukiwanie świeżych i swobodniejszych środków wyrazu. Później jednak stopniowo zaczęły się zacierać granice między kulturą wysoką a kulturą niską, nastąpiło też coś, co nazywa się niekiedy "modą na luz" (także w sferze językowej), doszło do swego rodzaju kultu młodości i naturalności. Wszystko to, wraz z rozwojem nowych mediów, a także - co może zabrzmieć nieco paradoksalnie - demokratyzacją wykształcenia wyższego, sprawiło, że na eksponowanych miejscach w przestrzeni publicznej (w mediach, kulturze, polityce, szkole, Kościele, biznesie) zaczęły funkcjonować osoby, dla których język potoczny - czasem nawet w wariancie niestarannym - był i nadal pozostaje językiem naturalnym, podstawowym, a wręcz jedynym, jakim potrafią się posługiwać.

Jednym z bardziej widocznych skutków tego procesu jest nie tylko nasilająca się obecność wyrazów potocznych (a nawet wulgarnych) w polszczyźnie ogólnej, również tej oficjalnej, lecz także zmiana ich nacechowania stylistycznego. Wiele slow i wyrażeń, których występowanie jeszcze, powiedzmy, 20 lat temu było ograniczone do komunikacji prywatnej, obecnie bez żadnych oporów stosowanych jest przez nadawców w komunikacji publicznej.

Rzeczownik facet w słownikach konsekwentnie opatrywany jest kwalifikatorem "potoczny", a wydawnictwa poprawnościowe jednoznacznie stwierdzają, że nie mieści się on w normie tzw. dialektu kulturalnego. Tymczasem współcześnie określenie to przez coraz większą grupę użytkowników traktowane jest jako neutralny stylistycznie odpowiednik mężczyzny. Podobnie jest z wyrazami i wyrażeniami dogadać się, kasa ('pieniądze'), pudło ('więzienie'), łżeć jak pies, mieć doła, odszczekać, pierdoła, pajacować, ścierna, walnąć, wrobić, wypalić się, zadyma, załapać się itd. Niedawno zakończona kampania wyborcza dostarczyła aż nadto dowodów na to, że tego typu leksyka dla wielu Polaków jest już naturalnym składnikiem języka ogólnego...

dr Tomasz KorpyszAutor jest językoznawcą, pracownikiem UKSW i UW Tekst pochodzi z Tygodnika Idziemy, 28 października 2018 Wasze komentarze: Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy. Autor Treść Nowości św. Agnieszka z Montepulciano Modlitwa do św. Agnieszki z Montepulciano Litania do św. Agnieszki z Montepulciano Do La Salette przybywają pielgrzymi z całego świata Drugi znak - wielki smok (Ap 12,3-6) Czy apostolskie zalecenie powstrzymywania się od krwi dziś już nie obowiązuje? Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023 Poprzednia [ Powrót ] Następna