Pęd uszko i Zdobysław Żołędny

Niewątpliwie jednym z mistrzów wykorzystywania potencji języka do osiągania efektów komicznych był Jeremi Przybora. W jego tekstach znaleźć też można nzwy własne pełniące taką właśnie funkcję. Dziś tytułem przykładu przywołam garść nazw pochodzących z mniej znanego etapu twórczości Pryzbory, mianowicie z radiowego cyklu "Eterek", który emitowany był od 1948 r.

Bohaterami "Eterka" było grono interesujących postaci, których część Przybora wyposażył w znaczące, a przy tym żatobliwe nazwiska. I tak np. główny bohater, profesor, który jest bardzo roztargniony i ciągle jest w ruchu, nosi nazwisko Pęduszko. Małżeństwo, które cechuje dynamizm, a przy tym wybuchowość, nazywa się z kolei Trzepalko, dyrektor ogrodu zoologicznego - Żabiński, pewien bardzo ułożony, stateczny, ale przy tym nieco chłodny, oschły mężczyzna - Zimorodek, a niezbyt zdolny kompozytor i muzyk - Allan Mordęga. Żartobliwe niewątpliwie jest też nazwisko Mimochodek.

Wyrazistą motywację mają także nazwiska (a w jednym przypadku także imię) dwóch romantycznych, ale i dość przewrotnych kobieciarzy: Zmysłowicz i Zdobysław Żołędny. Z kolei jeden z naukowców nazywa się Hugo Sporopotrafiński, a inny badacz, pochodzący z Czech, nosi stylizowane na czeszczyznę, a zaczerpnięte ze znanego wiersza Brzechwy i dziecięcej wyliczanki nazwisko Entlicek Pendicek. Aluzyjne przywoływanie, naśladowanie języków obcych to częsty zabieg komiczny. Przybora w "Eterku" stosuje go kilkakrotnie. Poza profesorem Entlickiem Pentlickiem warto przywołać zwłaszcza pseudonazwiska osób z wyższych sfer, które wyobraża sobie Eufemia czytająca menu w pewnej restauracji: Książę Vol-au-vent, Hrabina de Yolaille, Lord Cumberland, Wicehrabia Boeuf a la Strogonoff.

Inny rodzaj aluzji wykorzystał Przybora, tworząc nazwiska pewnej rodziny: otóż stylizuje on je na tzw. nazwiska legionowe. I tak mamy w związku z tym pułkownika, który nazywa się Lufa-Dufny, jego syna z żoną Lufiną-Dufniną i pięciorgiem Lufiąt-Dufniąt.

W "Eterku" śmieszą nie tylko antroponimy. Autor tworzy także żartobliwe nazwy miejscowe, np. Ścięgna Morskie czy Mżawka. W tym drugim przypadku komizm nazwy wzmacnia to, że pochodził z niej jeden z pierwszych (rzecz jasna, zmyślonych) meteorologów.

Bardzo rzadko w tekstach literackich (także tych o dominującej funkcji komicznej) spotkać można żartobliwe nazwy instytucji czy organizacji. Przed tygodniem podawałem takie przykłady z powieści Lema, ale i w "Eterku" można znaleźć tego typu nazwy, jak choćby Związek Zawodowy Chuliganów i Łobuzów. Warto dodać, że nazwa ta przez samych zainteresowanych zapisywana jest w postaci skrótowca z błędem: ZZHŁ, co zresztą wytyka im profesor Pęduszko.

dr Tomasz Korpysz

Autor jest językoznawcą, pracownikiem UKSW i UW

Tekst pochodzi z Tygodnika
Idziemy, nr 710

Wasze komentarze:

Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy.

Autor Treść

Nowości św. Ekspedyt Modlitwa do św. Ekspedyta Litania do św. Ekspedyta św. Elfeg św. Leon IX Urodziny jeżyka Jasia

Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023

Poprzednia

[ Powrót ]

Następna