Owoce odrzucenia
Podstawową potrzebą każdego dziecka jest poczucie bezpieczeństwa. Nie jest w stanie prawidłowo rozwijać się takie dziecko, które czuje się opuszczone i zagrożone. Optymalne zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa ma miejsce wtedy, gdy dziecko doświadcza stałej obecności kochających rodziców, którzy je rozumieją i którzy mu towarzyszą w poznawaniu samego siebie oraz w mierzeniu się z otaczającą rzeczywistością. Dziecko czuje się bezpieczne wtedy, gdy rodzice i inne osoby z najbliższego otoczenia cieszą się jego istnieniem, gdy komunikują mu swoją radość i czułość, gdy uspakajają je w obliczu lęku, gdy swoją obecnością i miłością bronią je w obliczu niepokojących bodźców czy sytuacji. Radykalnym zagrożeniem dla poczucia bezpieczeństwa jest osierocenie dziecka, które przejawia się na różne sposoby. Może ono wynikać ze śmierci rodziców (sieroctwo naturalne) lub z niezdolności rodziców do pełnienia obowiązków rodzicielskich i wychowawczych aż do utraty przez nich praw rodzicielskich (sieroctwo społeczne). Poczucie osierocenia może także wynikać z nieobecności rodziców, na przykład na skutek ich emigracji zarobkowej. Nie mniej bolesne w skutkach jest coraz częstsze w naszych czasach sieroctwo ukryte, czyli takie, którego nie łatwo dostrzec z zewnątrz. Chodzi tu o sytuację, w której rodzice są wprawdzie fizycznie obecni, ale nie interesują się losem, przeżyciami ani potrzebami swego dziecka. Odnoszą się do niego z obojętnością i traktująjak przedmiot. Mamy wtedy do czynienia z odrzuceniem emocjonalnym. Poczucie zagrożenia przeżywa dziecko również wtedy, gdy jest opuszczone "tylko" przez jednego z rodziców. Pełne poczucie bezpieczeństwa mogą bowiem osiągnąć tylko te dzieci, które doświadczają miłości obydwojga rodziców i które są pewne tego, że rodzice ich kochają i wspierają siebie nawzajem. Skutki osierocenia bywają bolesne i trudne do przezwyciężenia. Prowadzą do lęków, powodują popadanie w kompleksy, sprzyjają ucieczce w samotność, powodują niewiarę w miłość i w trwałość więzi międzyludzkich. Skutki osierocenia mogą także przejawiać się w postaci buntu i agresji oraz w tendencji do wchodzenia w środowiska patologiczne czy grupy przestępcze. Ponadto osierocenie sprzyja popadaniu w różne formy uzależnień chemicznych (nikotyna, alkohol, narkotyki), a także w inne formy uzależnienia, na przykład od komputera czy Internetu. Dziecko, które nie czuje się kochane i bezpieczne w świecie faktycznym, ucieka w świat wirtualny. Świadomość bolesnych skutków każdej formy sieroctwa czy emocjonalnego opuszczenia powinna mobilizować rodziców do tego, by ich dzieci nie czuły się osamotnione czy odrzucone. Z kolei odpowiedzialnością sąsiadów, szkoły czy parafii jest szybka interwencja w sytuacji, gdy jakieś dziecko przejawia symptomy osierocenia czy emocjonalnego odrzucenia. Zarówno w przypadku sieroctwa naturalnego, jak i w przypadku pozbawienia rodziców praw rodzicielskich, najlepszą formą pomocy jest adopcja. Sieroty i dzieci opuszczone emocjonalnie tęsknią za rodziną, za domowym ciepłem, za tym, by ktoś się nimi serdecznie zainteresował i by okazał im czułą miłość. Wielu małżonków powstrzymuje przed adopcją lęk o przyszłość adoptowanego dziecka. Dyrektorka jednego z domów dziecka powiedziała wprost pewnej parze małżeńskiej, że nie gwarantuje, iż dziewczynka, którą zamierzają adoptować, będzie się prawidłowo rozwijać. Wtedy przyszły ojciec odpowiedział: "Gdybym szukał czegoś z gwarancją, to kupiłbym sobie telewizor." Żadnej gwarancji w tym względzie nie mają przecież rodzice także w odniesieniu do własnych dzieci. Jeśli dojdzie już do adopcji, to zwykle lepiej jest nie ukrywać tego faktu, lecz wyjaśniać dziecku, że jest ono bezcenne i dlatego rodzice adopcyjni traktują je jak swoje własne. Adoptowane dzieci należy wychowywać tak jak własne, czyli bez jakiejś specjalnej "taryfy ulgowej". Należy zatem kochać je i wspierać, a jednocześnie stawiać wymagania i żądać posłuszeństwa.
Dzieci, które doświadczyły bólu osierocenia, przeżywają dużą niestabilność emocjonalną, bywają nadwrażliwe, czasem panicznie boją się opuszczenia i porzucenia. Wymagają zatem większej cierpliwości w okazywaniu im miłości oraz w tworzeniu im klimatu bezpieczeństwa. Z tego właśnie względu ważna jest troska rodziców i innych wychowawców o pogłębione wychowanie religijne tychże dzieci i pomaganie im w przeżywaniu przyjaźni z Chrystusem. Osobista więź z Bogiem to najlepsza gwarancja wiary w miłość i odzyskiwania radości życia przez dziecko, które doświadczyło w swoim życiu osierocenia czy emocjonalnego odrzucenia.
ks. Marek Dziewiecki Autor jest psychologiem (doktorat uzyskał na Salezjańskim Uniwersytecie Papieskim w Rzymie), adiunktem na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dyrektorem telefonu zaufania diecezji radomskiej, a także autorem poradników z zakresu psychologii wychowawczej i uzależnień. "Don Bosco", nr 82  (Duszpasterstwo Małżeństw Pragnących Potomstwa)
[ Powrót ] |
| [ Strona główna ] |
|