Ugo Boncompagni był synem kupca z Bolonii, gdzie urodził się 1 stycznia 1502 r. Na miejscowym uniwersytecie ukończył prawo, które tam następnie wykładał. W 1539 papież Paweł III powołał go do pracy w Kurii Rzymskiej i powierzył urząd sędziego. Wkrótce został sekretarzem kard. Carla Carafy. Już wtedy uczestnicząc w trudnych misjach do Paryża i Brukseli dał się poznać jako wytrawny dyplomata. W 1558 został biskupem Viesti. W tym charakterze, a także jako znawca prawa, uczestniczył w Soborze Trydenckim, gdzie poznał biskupa warmińskiego kard. Stanisława Hozjusza. Miał duży udział przy redakcji dokumentów końcowych Soboru. W 1565 r. z woli Piusa IV został kardynałem. Był legatem papieskim w Hiszpanii, a po powrocie do Rzymu pracował w Kurii.

     Po śmierci papieża Piusa V, 13 maja 1572 r. został wybrany na papieża i przyjął imię Grzegorza XIII. Rządził Kościołem blisko trzynaście lat. W myśl zaleceń Soboru Trydenckiego kontynuował jego reformę.

     Dużą wagę przywiązywał do poziomu życia moralnego księży i biskupów oraz ich wykształcenia. Zabezpieczył materialnie Kolegium Rzymskie, zwane później od jego imienia Uniwersytetem Gregoriańskim. Odnowił też i założył inne kolegia oraz wspierał finansowo ponad dwadzieścia seminariów w różnych krajach. Szczególnym zaufaniem obdarzał jezuitów.

     Naśladując swego poprzednika Piusa V, wyznaczył specjalną komisję kardynałów, która badała akta personalne kandydatów na biskupów. Chodziło o dobór duchownych najbardziej godnych. Dążył do rozbudowy placówek dyplomatycznych Stolicy Apostolskiej zastępując legatów stałymi nuncjuszami. W 1582 r. wydał poprawione wydanie Kodeksu Prawa Kanonicznego.

     Chociaż nie akceptował krwawej rozprawy Katarzyny Medycejskiej z hugenotami, a także spisków przeciwko ekskomunikowanej za prześladowania katolików królowej Anglii Elżbiecie I, to nie potępiał takich działań. W dobie reformacji uważał je raczej za tłumienie rebelii przeciwko Kościołowi katolickiemu.

     Najczęściej jego imię wiąże się z reformą kalendarza juliańskiego. Jego bulla z 24 lutego 1582 r. (po 4 października 1582 r. następował 15 października, wprowadzono tzw. lata przestępne) przywróciła równowagę między rokiem słonecznym a kalendarzowym.

     Rozpoczął budowę pałacu na Kwirynale, który stał się wówczas letnią rezydencję papieży, zbudował w Bazylice św. Piotra kaplicę, zwaną później gregoriańską i fontannę na Piazza Navona. Spowodował reformę śpiewu liturgicznego. Z antyfonarza i graduału kazał usunąć - jak wówczas mówiono - "barbaryzmy, sprzeczności i przeładowania", co - jak twierdzą znawcy - okaleczyło chorał gregoriański.

     Za jego pontyfikatu staraniem kard. Hozjusza powstało w Rzymie polskie hospicjum, które stało się ważnym ośrodkiem Polaków w Wiecznym Mieście.

     Zmarł w Rzymie 10 kwietnia 1585 r. i pochowany jest w podziemiach Bazyliki św. Piotra.