Urodził się między 1015 a 1020 r. w pobliżu miejscowości Soana w Toskanii. W Rzymie wstąpił do benedyktynów. Przyjął niższe święcenia kapłańskie. Był doradcą papieża Grzegorza VI, a po jego wygnaniu z Rzymu przebywał wraz z nim w Kolonii. Później osiadł w jednym z klasztorów podległych opactwu w Cluny. W 1049 papież Leon IX wezwał go do Rzymu, wyświęcił na subdiakona i powierzył urząd skarbnika Kościoła i zarząd bazyliki św. Pawła za Murami. W latach 1054-1056 był legatem papieskim we Francji, a w 1057 w Niemczech. Za pontyfikatu Mikołaja II był archidiakonem Kurii Rzymskiej. Było to wówczas stanowisko odpowiadające randze sekretarza stanu.

     Papieżem został Grzegorz obwołany 22 kwietnia 1073 r. przez lud rzymski podczas pogrzebu Aleksandra II. Kiedy kardynałowie potwierdzili wybór, przyjął święcenia kapłańskie, a następnie sakrę biskupią.

     Podczas swego pontyfikatu chciał urzeczywistnić na ziemi Państwo Boże, w którym papiestwu przypadłaby rola zwierzchnia nad władcami i ludami. Aby zapewnić Kościołowi niezależność w obsadzaniu biskupstw, zakazał świeckim, także władcom, pod karą ekskomuniki, nadawać godności kościelne. Pozbawił żonatych duchownych prawa wykonywania funkcji kapłańskich.

     Na pozbawienie króla niemieckiego Henryka IV wpływu na obsadę stanowisk kościelnych, monarcha odpowiedział zwołaniem synodu w Wormacji. Tam wierni mu biskupi złożyli papieża Grzegorza VII z urzędu! Legalnie wybrany Grzegorz VII urzędu papieskiego nie złożył, a obłożył króla ekskomuniką i uwolnił jego poddanych od przysięgi wierności. Gdy coraz więcej książąt i biskupów niemieckich zaczęto odsuwać się od króla, ten zdecydował się na pokutę w Canossie (1077). Wtedy papież uwolnił go od kar kościelnych.

     Konflikt się jednak nie zakończył. Jeszcze w 1077 r. królem obrany został szwagier Henryka, Rudolf. Papież nie wtrącał się do walki o tron w Niemczech. Kiedy jednak Henryk zażądał poparcia i groził doprowadzeniem do wyboru antypapieża, po raz drugi objęty został klątwą. "Synod" w Brken w 1080 zdjął Grzegorza VII z urzędu i wybrał antypapieża Wiberta, arcybiskupa Rawenny. Henryk wprowadził swego "papieża" do Rzymu i z jego rąk przyjął koronę cesarską. Grzegorz VII zaś musiał schronić się w Zamku Św. Anioła. Pod opieką Normanów mógł opuścić Rzym. Jako prawowity Następca św. Piotra zmarł w Salerno 25 maja 1085 r.

     Do jego grobu 900 lat później pielgrzymował Jan Paweł II. W obecności 300 tys. wiernych na Piazza delia Concordia w Salerno odprawił Mszę św. - Święty Grzegorz VII nieskończenie miłował Kościół, Oblubienicę Chrystusa, którą pragnął widzieć czystą, niewinną, świętą i wolną. Dla Kościoła tak bardzo wiele wycierpiał - mówił o swoim poprzedniku papież z Polski.