Kanonizacja (łac. canonizatio - ogłaszać świętym) oznacza uroczyste i ostateczne potwierdzenie przez papieża świętości człowieka i uznanie za godnego powszechnego kultu w Kościele. Istnieją dwa sposoby kanonizacji. Pierwszy to kanonizacja formalna: polega na procesie po wcześniejszej beatyfikacji i kończy się dekretem włączającym do spisu świętych i zezwalającym na cześć publiczną. Drugi to kanonizacja równoznaczna: dokonuje się poprzez suwerenną decyzję papieża, bez podejmowania procedur formalno-prawnych i ceremonii. Drogą tą zostali kanonizowani apostołowie i męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa.

     Historycy podają, że przez długi czas nie było różnicy w Kościele między procesem beatyfikacyjnym a kanonizacyjnym. Rozróżnienie wprowadził dopiero papież Urban VIII (1623-44), a Benedykt XIV (1740-58) zaktualizował kryteria i procedury. Zmiany te zaostrzyły zasady dowodzenia cnót i cudów. Współcześnie dalszą reformę procesów przeprowadzili Paweł VI i Jan Paweł II. Maksymalnie zaangażowano biskupów diecezjalnych i uwolniono postępowanie od zbędnego formalizmu. Od 1975 roku wymaga się jednego cudu do beatyfikacji i drugiego do kanonizacji. W przypadku męczeństwa możliwa jest dyspensa. Proces kanonizacyjny jest więc właściwie kontynuacją beatyfikacyjnego i wystarczy postępowanie dowodowe dotyczące drugiego cudu.

     Ogólnie proces ma trzy etapy: dochodzenie diecezjalne, postępowanie w Kongregacji ds. Kanonizacji i publikacja tzw. Positio, które podlega ocenie historyków i teologów. Faza diecezjalna obejmuje m.in. zbiór informacji na temat życia i działalności kandydata, analizę teologiczną jego tekstów, opinii świętości i łask otrzymanych za jego wstawiennictwem oraz praktyki cnót chrześcijańskich; w przypadku męczenników - dodatkowo przyczyn i okoliczności śmierci.

     Etap rzymski dotyczy uznania ważności i oceny materiałów diecezjalnych oraz dalszych analiz teologów, i dopuszcza do głosowania. Następnie opracowuje się dokumentację w Positio. Faza końcowa to potwierdzenie heroiczności cnót lub męczeństwa przez werdykt członków Kongregacji. Na tej podstawie ostateczną decyzję podejmuje papież.

     Pierwszej kanonizacji dokonał Jan XV - biskupa Augsburga Ulricha w 993 roku. Najczęściej kanonizowano w bazylice św. Piotra. Jan Paweł II powrócił do średniowiecznego zwyczaju organizacji tych uroczystości także poza Rzymem,