SANKTUARIUM

Sanktuaria, jako święte miejsca odnaleźć możemy w wielu religiach, także w wierzeniach ludów prymitywnych i w religiach pogańskich. Związane sa wówczas z miejscami uważanymi za środek ziemi (pępek świata) i są to zazwyczaj obiekty natury jak skała, drzewo, źródło. W religiach pogańskich o zorganizowanym kulcie i systemie wierzeń miejsca te związane są ze świątynią któregoś z bogów, w szczególny sposób wpływających na życie ludzi. Takimi sanktuariami były w starożytnej Grecji Delfy (wyrocznia Apollona) i Epiduar (miejsce święte Asklepiosa, lekarza i uzdrowiciela).

W trzech wielkich religiach Księgi (judaizm, chrześcijaństwo, islam) występuje także kult świętych miejsc, które jednak nie są świętymi w sposób mityczno-naturalny, lecz są uświęcone historycznymi wydarzeniami. W chrześcijaństwie np. miejscem otoczonym kultem może być miejsce pochówku świętego, miejsce ukazania się świętej postaci, lub miejsce cudu. Przede wszystkim miejsca święte związane są z miejscami ziemskiej działalności Jezusa Chrystusa.

CHRZEŚCIJAŃSTWO

Do miejsc świętych podążali wierni, aby złożyć Bogu cześć, szukać pomocy, lub spełnić akt pokuty.

Obok ziemi świętej innym ważnym miejscem pielgrzymek stał się Egipt - ze względu na życie monastyczne mnichów egipskich oraz Rzym - ze świętymi grobami m.in. Piotra i Pawła oraz katakumbami. Równolegle powstał nurt pielgrzymek do sanktuariów lokalnych.

Przez pierwszych sześć wieków największe znaczenie jako cel pielgrzymek miała Ziemia Święta. Dopiero w VII wieku, po utracie ziemi palestyńskiej, zagarniętej przez Arabów, wzrasta religijne znaczenie Rzymu jako miejsca grobów świętych.

Oprócz wspomnianych grobów Piotra i Pawła, pielgrzymi odwiedzają rzymski grób św. Wawrzyńca, leżące w pobliżu Rzymu groby Kassjana i Feliksa w Imola i Nola itd.

JUDAIZM

Do najstarszych miejsc kultu należały: Sychem (miejsce, w którym Jakub postawił ołtarz), Betel (miejsce snu Jakuba i ołtarza, który później wzniósł na pamiątkę ukazania się Jahwe), Hebron-Mamre (miejsce, w którym Jahwe ukazał się Abrahamowi). Ponieważ struktura Izraela składała się z 12 skon- federowanych plemion, jedno, centralne sanktuarium miało do spełnienia rolę tworzenia polityczno-religijnej więzi. W różnym czasie rolę centralnego sanktuarium pełniły Gilgal, Szilo, Mispa i prawdopodobnie Gibeon.

W czasach króla Dawida głównym miejscem pielgrzymek stało się Jeruzalem. Trzy razy do roku wyznawcy Jahwe zobowiązani byli do nawiedzenia świątyni i złożenia ofiar: w Święto Paschy, Święto Pięćdziesiątnicy i w jesienne Święto Namiotów (Wj 23,14-17; Pwt 16,16). Później Jeroboam I - król Izraela, odłączonego od królestwa Judy, w celu ustanowienia własnego centralnego miejsca kultu, założył saktuarium dla Jahwe w Betel i w mieście Dan (1 Kri 12,27-30).

Z początków ery chrześcijańskiej posiadamy przekazy o istnieniu, obok kultu miejsc świętych ze względu na imię Jahwe, także kultu grobów proroków (Mt 23,29) i męczenników żydowskich. Żywą czcią w tym okresie otaczali Żydzi siedmiu braci Machabeuszów, umęczonych za wiarę w czasach Antiocha IV Epifanesa.

Po zburzeniu świątyni w Jerozolimie przez Tytusa (70 r.), niektórzy Żydzi, także w czasach współczesnych, udają się do jerozolimskiej tzw. Ściany Płaczu (pozostałość po świątyni), natomiast główne święta żydowskie obchodzone są przez Żydów będących w diasporze (rozproszeniu) w synagogach (bożnicach). Synagogi nie mają charakteru świątyni gdyż świątynia była jedna - w Jerozolimie, nie mogą więc pełnić roli sanktuariów, są jedynie domami modlitwy.

MIEJSCA ŚWIĘTE ARABÓW

Pielgrzymka do Mekki stała się obowiązującą dla każdego muzułmanina, o ile pozwalało mu na to jego zdrowie i środki materialne; obowiązywała także kobiety, które jednak winny udawać się w pielgrzymkę wraz z mężczyzną. Przynajmniej raz w życiu muzułmanin winien dopełnić tego religijnego obowiązku. Teren Mekki stanowi miejsce święte - "haram", dlatego przed wejściem na teren Mekki pielgrzymi winni poddać się uświęceniu - "ihram".

Do pielgrzymki odbywanej do Mekki wielu pielgrzymów muzułmańskich dołącza odwiedzanie grobu Proroka w Medynie, a szyici nawiedzają groby swoich imamów (w świętych miastach Karbali, An-Nadżaf, Al-Kazimajn).

NIEKTÓRE SANKTUARIA CHRZEŚCIJAŃSKIE W ŚWIECIE

WŁOCHY

Bazylika św. Wawrzyńca za Murami - zbudowana na miejscu grobu świętego.

Scala Sancta - Święte Schody po których Jezus Chrystus był prowadzony do Piłata. Obecnie znajdują się one na Lateranie.

Grób św. Agnieszki.

Kościół św. Aleksego wzniesiony na miejscu jego domu, pod schodami którego pędził życie pokutnika.

Kościół św. Cecylii - wzniesiony na miejscu domu świętej.

Kościół św. Krzyża Jerozolimskiego - zbudowany przez św. Helenę, matkę cesarza Konstantyna I, która przeniosła tu fragment świętego Krzyża; oraz

Bazylika św. Pawła za Murami - wzniesiona na miejscu jego męczeństwa. I wiele innych miejsc świętych, wśród których należy wspomnieć także o katakumbach.

Asyż - miejsce działalności św. Franciszka i jego grobu oraz miejsce złożenia relikwii św. Klary.

Padwa - miejsce grobu św. Antoniego Padewskiego, franciszkanina słynącego z licznych cudów (zm. 1231)

Loreto - sanktuarium św. domku, wg. legendy domek ten był mieszkaniem Matki Bożej w Nazarecie skąd został cudownie przeniesiony w 1295 r.

Bari - święte szczątki biskupa Mikołaja z Miry, znanego jako św. Mikołaj cudotwórca.

HISZPANIA

PORTUGALIA

W XX w. sanktuarium to zostało nieco przyćmione przez inne - w Fatimie, gdzie w roku 1917 ukazała się Najświętsza Maryja Panna trójce dzieci wzywając do pokuty i modlitwy w intencji pokoju dla świata i końca wojny.

FRANCJA

Amiens - słynne z relikwii głowy iw. Jana Chrzciciela.

Katedra w Chartres - już w średniowieczu przybywali tu pątnicy do wizerunku Najświętszej Maryi Panny.

Lourdes na południu Francji - w 1858 r. czternastoletniej pasterce Bernadette Soubirous w grocie Massabielle ukazała się Maryja polecając lecznicze właściwości tamtejszych wód.

Notre Dame de La Salette w Delfinacie na płd. Francji - tutaj w 1846 r. miało miejsce cudowne ukazanie się Matki Bożej.

Vezelay (płd. Francji) tu zgodnie z tradycją przez trzydzieści lat prowadziła życie pełne pokuty iw. Maria Magdalena. W miejscu tym powstał romański kościół pod wezwaniem świętej.

WIELKA BRYTANIA

Katedra w Durham - w której mieści się grób św. Bedy Czcigodnego.

Lindisfarne, wyspa u wybrzeży Szkocji - sanktuarium św. Kutberta, szkockiego anachorety, patrona Northumbrii.

Opactwo Hales - w którym przechowywano jako relikwię świętą krew.

IRLANDIA

NIEMCY

Altotting w Bawarii - corocznie odwiedzane przez conajmniej 600000 pielgrzymów wędrujących do świętej kaplicy, w której znajduje się trzynastowieczna statua Matki Bożej Łaskawej.

SZWAJCARIA

Einsideln - opactwo benedyktyńskie ofiarowane Maryi. Przybył tu ok. 835 r. św. Mainard aby żyć jako pustelnik w lesie. W 861 r. został zabity przez rozbójników, w nie całe sto lat później (954 r.) postało tu sanktuarium słynne z licznych pielgrzymek.

AUSTRIA

BELGIA

Huyssinghem w Brabancie - znajduje się statua św. Leonarda z Noblat, patrona więźniów. Podczas obu wojen światowych podążały do statuy świętego pielgrzymki w intencji uwolnienia jeńców wojennych.

WARTO WSPOMNIEĆ O KILKU SANKTUARIACH POZA EUROPĄ:

Matka Boża z Guadalupe w Meksyku - jedno z najsłynniejszych sanktuariów w Ameryce Łacińskiej. Zgodnie z tradycją, w 1531 r. Indianin Juan Diego ujrzał Pannę Maryję w Tepeyac (wzgórze w pobliżu miasta Meksyk). Maryja poleciła mu nakazać biskupowi zbudowanie w tym miejscu kościoła.

Conception w Chile - cudowny wizerunek Najświętszej Maryi Panny namalowany na skale. W XVIII w. odkrył go mały chłopiec.

Apparecida w Brazylii - sanktuarium, do którego tradycyjnie na mułach, podążają Indianie z Minas Geraes poprzez płaskowyż brazylijski.

RÓWNIEŻ KOŚCIÓŁ WSCHODNI (PRAWOSŁAWIE) POSIADA SWOJE MIEJSCA ŚWIĘTE:

Wyspy Sołowieckie na Morzu Białym. W 1436 r. został tu, na nawiększej wyspie tego archipelagu - Sołowieckiej - założony klasztor. Przez kilka stuleci pełnił rolę ważnego centrum monastycznego. Po 1917 r. klasztor służył jako więzienie i obóz pracy przymusowej - jedno z ważnych miejsc w całym systemie "archipelagu gułag".