Encyklika Redemptoris Mater - streszczenie treści, opracowanie, znaczenie

ZJEDNOCZENI W IMIĘ MARYI

Pierwsza część encykliki, zatytułowana Maryja w tajemnicy Chrystusa, stanowi biblijną refleksję nad postacią Maryi w Jej szczególnym zjednoczeniu z Boskim Synem. Analizowane są trzy wyrażenia biblijne: "Łaski pełna" (Łk 2, 28), "Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła" (Łk 1,45) i "Oto Matka twoja" (J 19, 27). To ostatnie wyrażenie, skierowane przez umierającego na krzyżu Jezusa do św. Jana, mówi o tym, że macierzyństwo Jego Matki znajduje swoją kontynuację w Kościele i przez Kościół.

W drugiej części, zatytułowanej Bogurodzica pośrodku pielgrzymującego Kościoła, encyklika ukazuje Maryję jako wzór i gwiazdę przewodnią dla całego Kościoła, który wśród prześladowań, lecz i Bożego pocieszenia, zdąża naprzód poprzez przestrzeń i czas, a jeszcze bardziej przez dzieje dusz ludzkich. Na tej drodze Maryja jest obecna jako błogosławiona, która uwierzyła; jako ta, która szła naprzód pełna wiary uczestnicząc, jak żadne inne stworzenie, w tajemnicy Chrystusa.

W tej części porusza się jakże ważny problem jedności wszystkich chrześcijan. "Chrześcijanie wiedzą - czytamy w encyklice - że jedność między nimi zostanie przywrócona tylko wówczas, gdy będzie oparta na jedności wiary. Muszą oni rozwiązać niemałe różnice doktrynalne dotyczące tajemnicy i posłannictwa Kościoła, a niekiedy roli Maryi w dziele zbawienia. Dialogi podejmowane przez Kościół katolicki z innymi Kościołami i Wspólnotami kościelnymi Zachodu skupiają się coraz bardziej wokół tych dwóch nierozerwalnych aspektów tej samej tajemnicy zbawienia. Jeśli tajemnica Słowa wcielonego pozwala nam dostrzec tajemnicę Boskiego macierzyństwa, a z kolei kontemplacja Matki Bożej wprowadza w głębsze zrozumienie tajemnicy Wcielenia, to trzeba to samo powiedzieć o tajemnicy Kościoła i o roli Maryi w dziele zbawienia" (nr 30). Po podkreśleniu, że "Kościół katolicki i prawosławny oraz starożytne Kościoły wschodnie czują się głęboko złączone przez miłość i cześć dla Theotókos" - Bożej Rodzicielki - Jan Paweł II przypomina o tysiącleciu chrztu dawnej Rusi: "Wypada również przypomnieć ikonę Matki Bożej Włodzimierskiej, która stale towarzyszyła pielgrzymowaniu wiary ludu dawnej Rusi. Zbliża się pierwsze milenium nawrócenia na chrześcijaństwo tych szlachetnych ziem: ziem ludzi prostych, myślicieli i świętych. Obrazy są i teraz jeszcze czczone na terenie Ukrainy, Białorusi i Rosji pod różnymi tytułami: świadczą one o wierze i duchu modlitwy tego ludu, który pomny jest obecności i opieki Matki Bożej. Najświętsza Panna jaśnieje na tych obrazach jako zwierciadło Bożego piękna, mieszkanie odwiecznej Mądrości, osoba modląca się, wzór kontemplacji, ikona chwały [...]. Wspominam również wizerunek Dziewicy z wieczernika, modlącej się z Apostołami w oczekiwaniu na Ducha Świętego: czy nie mógłby on stać się znakiem nadziei dla wszystkich, którzy w braterskim dialogu pragną pogłębić swoje posłuszeństwo wiary? Tak wielkie bogactwo chwały, zebrane z różnych form wielkiej tradycji Kościoła, mogłoby nam pomóc do tego, aby Kościół zaczął na nowo oddychać w pełni "obydwoma płucami": idzie o Wschód i Zachód. Jak już niejednokrotnie podkreśliłem, jest to dzisiaj bardziej konieczne niż kiedykolwiek. Stałoby się to wielką pomocą w rozwoju dialogu prowadzonego pomiędzy Kościołem katolickim i innymi Kościołami oraz Wspólnotami kościelnymi Zachodu" (nry 33 i 34).

W trzeciej i ostatniej części zatytułowanej Pośrednictwo macierzyńskie encyklika - powołując się na nauczanie Soboru Watykańskiego II, a zwłaszcza na ósmy rozdział Lumen gentium - podkreśla, że "pośrednictwo Maryi wiąże się ściśle z Jej macierzyństwem, posiada specyficznie macierzyński charakter, który je wyróżnia od pośrednictwa innych istot stworzonych, które na różny sposób, ale zawsze podporządkowany, uczestniczą w jedynym pośrednictwie Chrystusa" (nr 38). Dalej Jan Paweł II wyjaśnia znaczenie Roku Maryjnego, który będzie trwał od 7 czerwca 1987 roku do 15 sierpnia 1988. Pisze m.in.: "Poprzez niniejszy Rok Maryjny cały Kościół zostaje wezwany nie tylko do tego, aby przypomniał wszystko, co w jego przeszłości świadczy o tej szczególnej, macierzyńskiej współpracy Bogarodzicy z dziełem zbawienia w Chrystusie Panu, ale także, aby przygotował ze swej strony drogi na przyszłość do tej zbawczej współpracy - koniec bowiem drugiego tysiąclecia chrześcijaństwa otwiera jakby nową perspektywę. Jak już zostało powiedziane, także wśród braci odłączonych nie brak takich, co Matce Pana okazują cześć należną, szczególnie wśród chrześcijan wschodnich. Jest to światło maryjne skierowane w stronę ekumenizmu. W szczególności pragnę przypomnieć jeszcze, że w okresie Roku Maryjnego wypadnie Milenium Chrztu św. Włodzimierza, Wielkiego Księcia kijowskiego (rok 988), kiedy dał początek chrześcijaństwu na obszarach ówczesnej Rusi, a z kolei także na innych obszarach Europy wschodniej; tą drogą poprzez dzieło ewangelizacji chrześcijaństwo rozprzestrzeniło się także poza Europę, aż do północnych obszarów kontynentu azjatyckiego. Pragniemy więc szczególnie w ciągu Roku Maryjnego jednoczyć się w modlitwie z wszystkimi, którzy obchodzą to Tysiąclecie Chrztu, prawosławnymi i katolikami, odnawiając i potwierdzając wraz z Soborem uczucia radości i pociechy, że "chrześcijanie wschodni z gorącym zapałem i pobożnie uczestniczą w kulcie Bogarodzicy zawsze Dziewicy"" (nry 49 i 50).

Kim jest więc Maryja w świetle encykliki? Jest Ona "Gwiazdą zaranną", poprzedzającą od swego Niepokalanego Poczęcia przyjście Chrystusa, "wschód Słońca sprawiedliwości w dziejach rodzaju ludzkiego"; "Gwiazdą przewodnią" dla wszystkich, którzy jeszcze pielgrzymują przez wiarę; Matką Emanuela, Orędowniczką, Wspomożycielką, Pomocnicą... W taki sposób odpowiada Jan Paweł II, który tej Niewieście poświęcił swoją najbardziej osobistą encyklikę. "Myślałem o niej od dawna. Od dawna też pielęgnowałem ją w sercu" - powiedział Ojciec Święty do wiernych w auli Pawła VI w dniu Zwiastowania Pańskiego. Napisał ją po polsku. Z jej ogłoszeniem zwlekał przez dziewięć lat pontyfikatu. Redemptoris Mater jest bowiem szóstą encykliką Jana Pawła II i swym tytułem nawiązuje do pierwszej encykliki Redemptor hominis (Odkupiciel człowieka).

Opr. na podstawie audycji polskich Radia Watykańskiego i "Famiglia Cristiana"