Poezja renesansowej duszy

Gdy je pisał, miał 18-19 lat i był studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Są bardzo osobiste, pełne młodzieńczego entuzjazmu, wiary w Boga, w dobroć człowieka, nawiązują do naszych dziejów, tradycji antycznych, biblijnych oraz ukochanego przez poetę Krakowa, z jego sztuką i historią. "Te wiersze różnią się formalnie od poezji później tworzonej; utrzymane są w młodopolskiej , postromantycznej konwencji językowej" - napisał w przedmowie do "Renesansowego psałterza" Marek Skwarnicki, który przez 20 lat przechowywał maszynopis dzieła i za zgodą Autora dokonał ich opracowania. Dzisiaj wspomina o pierwszych wrażeniach po przeczytaniu "Psałterza", trudnościach towarzyszenia biegowi wyobraźni, metafor, tematów poszczególnych utworów. "Niektóre wiersze z tego okresu wydawały mi się wtedy dość dziwne w zestawieniu ze znaną poezją Karola Wojtyły, podobną w sensie śmiałych przeczuć, myśli, obrazów. Późniejsza poezja jest bardziej intelektualna, ta posiada wątki wyraźnie mistyczne. Wiersze te trzeba czytać kilka razy".

W "Renesansowym psałterzu" znalazł się publikowany już wcześniej poemat Magnificat oraz dwa utwory, które ukazały się po raz pierwszy we właściwej wersji: Emilii, Matce mojej oraz Sonety - Zarysy. Pozostałych siedem poematów: Pieśń poranna, ...(a gdy przyszedł Dawid do ziemi - macierzy swej, Poezja (Uczta czarnoleska), Mousike, Słowo - Logos, Ballada wawelskich arkad nie znano nawet w kręgach bliskich Papieżowi. "Każdy utwór jest pełen inwokacji do Stwórcy, rozmową z Bogiem. Dla Autora cała przyroda jest sakralna; patrzy przez okno i widzi Boży świat w gałązce drzewa. W inwokacjach jest mowa o własnym losie. Nagle poeta woła do Boga: Daj mi święty urządl To swoiste samoproroctwo! Dopiero teraz, po ukazaniu się encyklik, książki Dar i Tajemnica, która jest Jego zwierzeniem o drodze do kapłaństwa, lepiej można rozumieć tę poezję. Wydana wcześniej byłaby mało czytelna" - podkreśla Marek Skwarnicki.

Maszynopis "Renesansowego psałterza", podpisany pseudonimem "Dawid", znalazł się u niego w 1979 r. Wtedy też ponownie trafił do rąk Ojca Świętego, który rozpoznał swoje utwory pisane tuż przed wybuchem II wojny światowej. "Nie miałem żadnych planów co do wydania tych wierszy. Zresztą nie posiadałem pozwolenia na ich druk, choć wielu wydawców pytało o nie. Skoro ten maszynopis przetrwał, to znaczy, że jego Autor cenił sobie zawarte w nim utwory. Nie miał natomiast czasu, aby je dopracować. Dopiero teraz przyszedł odpowiedni moment na publikację" - wyjaśnia krakowski poeta, który w 1979 r., razem z Jerzym Turowiczem, przygotował tom Poezja i dramaty Karola Wojtyły, w którym znalazły się "Juvenilia" młodzieńcze utwory Hiob i Jeremiasz oraz nieduży fragment "Renesansowego psałterza" - Magnificat.

Do wydania w całości "Renesansowego psałterza" w dużej mierze przyczyniły się wydane wcześniej przez krakowskie Wydawnictwo "Biały kruk" albumy z publikowaną już poezją Karola Wojtyły i opatrzone zdjęciami Adama Bujaka: "Pieśń o Bogu ukrytym" oraz "Narodziny wyznawców". Pomysł ten spodobał się Ojcu Świętemu. "Szukaliśmy krótkiego określenia, tego, co stworzyliśmy, które by wyrażało ideę połączenia wspaniałej poezji z pięknymi ilustracjami. Tak zrodził się podtytuł serii: Poezje słowem i światłem pisane. Myślę, że dwa pierwsze albumy z tej serii otworzyły drogę "Psałterzowi". Możliwe to jednak było za aprobatą Papieża" - mówi wydawca i redaktor wszystkich trzech dzieł Leszek Sosnowski.

Ponadstudwudziestostronnicowe wydawnictwo zdobią fotografie Adama Bujaka. Niektóre zostały wykonane wyłącznie na potrzeby albumu, ale są też zdjęcia sprzed kilku i kilkunastu lat. Jest na nich Autor wierszy, przyroda, zabytki i Kraków. "Na okładkę wybraliśmy zdjęcie Ojca Świętego z pierwszych lat pontyfikatu. Chciałem pokazać jego młodość, ponieważ w albumie są wiersze powstałe, gdy był młodzieńcem. Dzięki opracowaniu graficznemu Ewy Tarnawskiej zdjęcia nie przytłaczają poezji, lecz ją ubogacają. I to jest najważniejsze" - podkreśla Adam Bujak, dodając, że po ukazaniu każdegę albumu otrzymuje od Ojca Świętego krótki list, w którym Papież dzieli się spostrzeżeniami na ten temat.

Zdaniem Marka Skwarnickiego, "Renesansowy psałterz" to poemat poematów, a występujące w utworach powiązanie ze sobą tradycji judaistycznej, grecko-rzymskiej i starosłowiańskiej ma znamiona koncepcji sztuki i kultury Cypriana Kamila Norwida. W wierszach można dostrzec również twórczość Kochanowskiego, Kasprowicza, Wyspiańskiego i Słowackiego. "Harfiarz jest swoistym montażęm poezji Stanisława Wyspiańskiego Akropolis. Poezja ta ciągle odwołuje się do historii Polski, czasów prasłowiańskich. Stąd też podtytuł "Psałterza" - "Księga Słowiańska". Młody wówczas poeta posiadał wyraźną koncepcję psałterza renesansowego, składającego się z różnych poematów. Zabrakło mu jednak czasu na jego dokończenie" - objaśnia M. Skwarnicki. We wstępie do książki napisał jeszcze: "Czytając Psałterz Karola Wojtyły, obcujemy z dziejami duszy później szego Arcybiskupa Krakowa i Biskupa Rzymu. Poprzez te wiersze przeziera znana dziś głębokość myśli i uczuć człowieka, który będąc studentem Uniwersytetu Jagiellońskiego tworzył Balladę wawelskich arkad, a obecnie jako Następca św. Piotra w homiliach swych objawia siłę poetyckiego kunsztu językowego".