Skąd czerpiemy wiadomości o apostołach?

Przeciętny człowiek, nawet niezbyt wykształcony religijnie wie, że było dwunastu Apostołów i że byli to uczniowie Chrystusa, przez Niego wybrani. Natomiast większe trudności przedstawiałaby odpowiedź na pytanie, dlaczego Jezus ich wybrał, i to właśnie dwunastu.

Nie są to, jak zobaczymy teraz i w trakcie tego cyklu pogadanek, pytania łatwe. Zacznijmy jednak od pytania, zdaje się prostego, to jest od wyliczenia imion apostołów.

Trzy Ewangelie (św. Mateusza, Marka i Łukasza) oraz "Dzieje Apostolskie" podają katalogi apostołów, pomija je natomiast w swej Ewangelii św. Jan. Te jednak katalogi apostołów podają ich imiona w różnej kolejności, zawsze jednak na czele list apostołów stoi św. Piotr, a na ostatnim miejscu jest umieszczony Judasz zdrajca. W tych spisach podawani są na początku apostołowie bardziej znani, a więc w pierwszej czwórce zawsze znajdują się: Jan, Jakub Zebedeuszowy oraz Andrzej, tyle że w różnych katalogach w różnej kolejności. Na dalszych miejscach znajdują się mniej znani apostołowie, też różnie ustawieni. Nie bardzo wiadomo, dlaczego są takie różnice w tych listach.

Listy te jednak stawia ją przed nami jeszcze inne problemy. Bartłomiej występuje tylko na listach, nie jest on natomiast wspomniany w innych miejscach w Piśmie Świętym, podczas gdy u św. Jana spotykamy się z postacią Natanaela. Czy nie jest to jedna i ta sama postać, jak twierdzi dość zgodnie tradycja? Św. Łukasz wymienia Judę Jakubowego, inne natomiast listy wymieniają Tadeusza? Czy nie jest to przypadkiem ta sama postać? Inne problemy przedstawia postać św. Jakuba. Mamy bowiem dobrze udokumentowaną postać św. Jakuba Większego, syna Zebedeusza i brata Jana, natomiast spisy mówią nam o drugim Jakubie, Alfeuszowym. Ponadto w Nowym Testamencie pojawiają się Jakub "brat Pański"; wiemy także o Jakubie stojącym na czele gminy jerozolimskiej. Czy te trzy postacie to przypadkiem nie jest jedna i ta sama postać?

Ale są i inne trudności. Jest i trzynasty apostoł: św. Maciej, wybrany po samobójstwie Judasza, ale o nim niemalże nic nie wiemy. Natomiast liczne wiadomości posiadamy o czternastym Apostole, św. Pawle, który - jak to mocno podkreśla, został powołany do apostolatu przez Chrystusa, tyle że po Jego zmartwychwstaniu i wniebowzięciu. Ponadto apostołami bywają nazywani również św. Barnaba, odgrywający ważną rolę w gminie jerozolimskiej i uczniowie św. Pawła- Tymoteusz i Tytus.

Sygnalizujemy te trudności nie po to, aby budzić wątpliwości, ale aby móc lepiej zrozumieć dziwne niejednokrotnie spekulacje na temat apostołów w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.

Podajmy teraz imiona apostołów wedle spisu, jaki nam podaje św. Mateusz: Szymon-Piotr, Andrzej, Jakub, Jan, Filip, Bartłomiej, Tomasz, Mateusz, Jakub Alfeuszowy, Tadeusz, Szymon, Juda, Judasz - wedle tego porządku będziemy ich omawiali.

Zwróćmy jeszcze uwagę na same imiona apostołów. Figurują pośród nich imiona pochodzenia semickiego, jak: Szymon, Jan, Bartłomiej, Jan czy Jakub, ale także i imiona pochodzenia greckiego, jak Filip czy Andrzej. Jest to wynik przenikania się wpływów greckich i semickich w Galilei. Imiona semickie niejednokrotnie są imionami teoforycznymi- zapamiętajmy ten termin, to jest zawierają imię Boga (Ja, el) jak Jakub i Jan lub Natanael.

Skąd jednak czerpiemy wiadomości o apostołach? W poprzedniej pogadance mówiliśmy o Nowym Testamencie, dokładnie o Ewangeliach i "Dziejach Apostolskich". Dodajmy tu, że wiadomości o apostołach znajdujemy również i w innych księgach kanonicznych.

W Ewangeliach wiadomości o Apostołach są stosunkowo rzadkie. Posiadamy sporo wzmianek o niektórych apostołach, szczególnie o św. Piotrze, ale także i o innych, jak: o Janie, Andrzeju, Jakubie Zebedeuszowym, Filipie, Tomaszu, Bartłomieju (o ile jest to postać identyczna z Natanaelem). Ciekawym jest fakt, że niektórzy apostołowie szczególnie zainteresowali św. Jana(np. Filip, Tomasz, Natanael), podczas gdy inni Ewangeliści ich tylko wspominają. Niektórzy jednak apostołowie są zaledwie wzmiankowani na listach apostołów, jak Tadeusz, Juda czy Jakub. Plon więc wiadomości zebranych w Ewangeliach jest dość ubogi.

"Dzieje Apostolskie", wbrew tytułowi, przynoszą nam więcej wiadomości tylko o św. Piotrze - pierwsza część utworu i Pawle - druga. Znajdujemy tylko nieliczne wiadomości o innych apostołach, np. o św. Janie czy Jakubie.

Sporo wiadomości o św. Pawle przynoszą nam jego listy, natomiast inne listy apostołów przynoszą o nich niewiele informacji. Podobnie rzecz ma się z Apokalipsą, gdzie znajdziemy raczej wiadomości teologiczne o apostołach (Jeruzalem zbudowane na dwunastu fundamentach), niż wiadomości historycznych.

Niewiele więc dowiadujemy się o apostołach z Nowego Testamentu. Źródła pozabiblijne dzielimy wyraźnie na dwie grupy: na apokryfy i na inne pisma. Zacznijmy od tych drugich.

Najwięcej wiadomości o apostołach przynosi wielki historyk Kościoła, Euzebiusz z Cezarei, żyjący na początku wieku IV. Podaje on nie tylko własne wiadomości o apostołach, ale także cytuje innych pisarzy, którzy o nich pisali. Dowiadujemy się więc z jego dzieła np. o śmierci św. Jakuba czy o działalności w Edessie Tadeusza. Z innych, wcześniejszych pisarzy, wymieńmy Klemensa Aleksandiyjskiego (+212), który opowiada o śmierci św. Jakuba Większego oraz daje opowieść o św. Janie i herszcie zbójców w Efezie oraz Orygenesa (+254), omawiającego np. sprawę braci Pańskich.

Wobec takiego braku informacji o apostołach nie dziwimy się, że rozwinęła się obficie literatura apokryficzna na ich temat. Powstała ona bardzo wcześnie, bo już na przełomie wieku II i III, kiedy to napisano pięć wielkich "Dziejów" apokryficznych apostołów, a więc świętych: Piotra, Pawła, Jana, Andrzeja i Tomasza. Utwory te zachowały się do dziś w dużych fragmentach, z wyjątkiem "Dziejów Tomasza", które posiadamy w oryginale syryjskim i przekładzie greckim.

Pokazują one apostołów wędrujących poprzez różne kraje, gdzie głoszą słowo Boże w długich mowach, potwierdzają swoje słowa cudami, niejednokrotnie najbardziej fantastycznymi i sprawują sakramenty. A więc na te utwory składają się następujące elementy: podróże, głoszenie słowa Bożego, cuda i sakramenty. Utwory te powstają jako chrześcijańska odpowiedź na rozwijający się wtedy w literaturze greckiej i rzymskiej gatunek literacki powieści; są to po prostu powieści chrześcijańskie. W tym też czasie powstaje również inna powieść, też poświęcona apostołowi, tym razem Piotrowi, tzw. "Klementyny".

Ten rodzaj literacki stopniowo się rozwinie: powstaną opowieści o innych apostołach, dotąd nie omówionych, natomiast pięć wielkich "Dziejów" rozwija się, jest przekładane na inne języki, także orientalne, a przy okazji ich fabuła ulega poszerzeniu i innym zmianom. Utwory te stają się coraz bardziej fantastyczne. W VI wieku zostaną zebrane w Galii w jedną całość, i tak powstaje zbiór tzw. Ps. Abdiasza, którego przekład niedawno ukazał się w Polsce w wydawnictwie WAM. Później powstanie podobny zbiór w języku etiopskim, "Zmagania Apostołów".

Obok tych życiorysów apostolskich powstają też inne utwory związane z apostołami, a więc ewangelie przypisywane apostołom, jak Ewangelia Piotra czy Bartłomieja, apokalipsy, jak Apokalipsa Piotra lub Pawła, w których apostołowie wędrują po zaświatach, w końcu listy, jak sławna korespondencja św. Pawła i Seneki lub listy Tytusa czy Jakuba. Możemy sobie jednak postawić pytanie, czy ta literatura apokryficzna uzupełnia naszą wiedzę o apostołach? W bardzo nikłym stopniu. Są to bowiem opowiadania niehistoryczne, a raczej teologiczne, natomiast dużo mówiące o ludziach, którzy je pisali. Mimo bowiem ogromnej literatury o apostołach, jak zobaczymy, trudno jest nawet ustalić tereny działalności poszczególnych apostołów.

Legenda ta natomiast posiada bardzo wielkie znaczenie dla rozwoju kultury europejskiej. Bez jej znajomości nie zrozumiemy ikonografii chrześcijańskiej; wywarła ona także wielki wpływ na rozwój innych dziedzin sztuki: Quo vadis wzięło swój tytuł z apokryficznych dziejów Piotra a Dante czerpał obficie z Apokalipsy Piotra. Tak wyglądają wiadomości wstępne potrzebne nam do zrozumienia legendy apostolskiej. Przystąpimy teraz do omówienia postaci poszczególnych apostołów, w kolejności podanej przez św. Mateusza, aby na końcu jeszcze raz powrócić do wiadomości ogólnych.

Ks. MAREK STAROWIEYSKI Pielgrzym nr 211 Wasze komentarze: marzena aneta: 30.01.2023, 19:10 Skąd czerpiemy wiadomości o apostołach dziękuję Boże kocham Cię proszę o miłość uczciwość sprawiedliwość na świecie dziękuję Boże kocham Cię proszę dla mnie o domu kupno dobrą mieszkania sprzedaż urode zdrowie pieniądze dobrego kawalera męża młodego niepalącego pobożnego religijnego uczciwego z którym będę żyć w cielesnej czystości dziękuję modlitwa ma moc nie ma modlitw nie wysłuchanych modlitwa ma moc modlitwa cuda czyni miłość cuda czyni nadzieja cuda czyni pokora cuda czyni sprawiedliwość cuda czyni uczciwość cuda czyni ufność cuda czyni wiara cuda czyni wiara to jest pewność bez dowodu wiara to jest droga którą docieramy do marzeń dziękuję dziękuję dziękuję dziękuję dziękuję dziękuję dziękuję (1) Autor Treść Nowości św. Beniamin Modlitwa do św. Beniamina Krótka historia Drogi Krzyżowej Droga Krzyżowa dla młodzieży Czy można Bogu dziękować dosłownie za wszystko, także za swój grzech? Do czego potrzebne jest Panu Bogu nasze uwielbienie? Najbardziej popularne Tajemnica Szczęścia Godzina Łaski Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Modlitwa o Cud Poprzednia [ Powrót ] Następna