O odmianie nazw miejscowych - Nauka

Okazuje się, że zgodna z obecnie obowiązującą normą odmiana wielu nazw miejscowych z punktu widzenia współczesnej polszczyzny jest niewytłumaczalna. Aby się o tym przekonać, wystarczy choćby zestawić tak podobnie zbudowane nazwy, jak Bydgoszcz i Małogoszcz - wraz z informacją, że ta pierwsza to rzeczownik rodzaju żeńskiego (a więc jedziemy do Bydgoszczy, a wspomnienia mamy związane z Bydgoszczą), ta druga zaś to rzeczownik rodzaju męskiego (a więc jedziemy do Małogoszcza, a wspomnienia mamy związane z Matogoszczem). Rzecz jasna, historyk języka może wyjaśnić tę zagadkową różnicę, ale dla przeciętnego użytkownika jest ona niezrozumiała.

Jak widać, rozpoznanie rodzaju gramatycznego nazw miejscowych niekiedy jest trudne. Podobnie bywa także z liczbą. Przykładowo nazwy zakończone na samogłoskę "-e" mogą mieć liczbę pojedynczą (np. Zakopane, Małe Ciche) lub mnogą (np. Kielce, Katowice).

Inna kłopotliwa grupa to nazwy zakończone na niektóre spółgłoski, przede wszystkim na "-m" oraz na "-w". Współcześnie bez wahania uznajemy je w takich połączeniach za spółgłoski twarde, jednak okazuje się, że w części takich nazw dawniej istniała miękkość, której ślady widoczne są w odmianie. Porównajmy dwie pary nazw: Kraków i Wrocław oraz Chełm i Prokocim. Pozornie są one zbudowane niemal identycznie, zatem można by się spodziewać ich jednakowej odmiany. Tymczasem mówimy np. do Krakowa i do Chełma, ale: do Wrocławia i do Prokocimia, Krakowowi i Chełmowi, ale: Wrocławiowi i Prokocimiowi. Jak widać, w przypadkach zależnych nazw Wrocław i Prokocim pojawia się miękkość.

Czy wskazane wyżej trudności we właściwym odtworzeniu formy gramatycznej nazwy oznaczają, że jesteśmy skazani na uczenie się odmiany pojedynczych nazw? Na szczęście i w tym przypadku istnieje wiele norm ogólnych. O kilku z nich napiszę następnym razem.

dr Tomasz Korpysz Tekst pochodzi z Tygodnika Idziemy, 6 lutego 2011 Wasze komentarze: Jadzia: 23.11.2018, 15:22 Jaka forma jest poprawna: Jestem gwiazdą miasta Kraków, czy miasta Krakowa? Panczo: 21.07.2017, 21:25 Dziękuję za materiał. Są gdzieś dostępne następne częsci odnośnie odmian? wiatr: 05.11.2008, 05:24 ..... O .... JAKŻE ... Bolało ... gdy ... Ciało ...Obumierało ... Choroba ...zła ... JE TRAWIŁA ... ale JAKŻE ...Ta ...OFIARA ... Była ...BOGU ...MIŁA ... bo ...Tyle ... Dusz ... URATOWAŁA ... gdy .... ROZCIĄGNIĘTA NA KRZYŻU ... w Łączności z CHrystusem przez ... cztery lata ... wisiała ! W samotności ... przy świetle księżyca ... i gwiazd ... gdy ...Kolana ...Klękały ... OCZY Rodziców ... Strumienie Łez ... WYLEWAŁY ... .... PANiE , niech TWOJA WOLA >>> Się STANIE ... Twoja WOLA ... PANIE .... Usta ... żarliwie szeptały ...i o UZDROWIENIE ... Błagały !!! ... ale nade wszystko ... w SERCACH ...TYCH ... UFNOŚĆ ...Była ... i Każdego Ranka ... Duch Św. ... Sił Dodawał ... aby .... Golgota się ...Wypełniła ...i Zmartwychwstanie ... SERC ... wielu ... Uczyniła ..... i aby ....Inni ... gdy o tym... czytają ... wsparcie czerpali ... gdy będą ...sami TAK ... Umierali ! (1) Autor Treść Nowości św. Ekspedyt Modlitwa do św. Ekspedyta Litania do św. Ekspedyta św. Elfeg św. Leon IX Urodziny jeżyka Jasia Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023 Poprzednia [ Powrót ] Następna