Adamowice i Psary - Adonai.pl

Językoznawcze badania nad nazwami miejscowymi mają najdłuższą tradycję i najobfitszy dorobek (kolejne grupy onimów najczęściej poddawane naukowemu oglądowi to nazwiska i nazwy wodne). W związku z tym istnieje wiele koncepcji ich podziału i opisu. Współcześnie najbardziej rozpowszechnione są dwie: klasyfikacja semantyczna Witolda Taszyckiego, która opiera się na cechach znaczeniowych nazw miejscowych, oraz klasyfikacja strukturalno-gramatyczna Stanisława Rosponda, która z kolei bierze pod uwagę cechy formalne nazw.

Przyjrzyjmy się temu pierwszemu podziałowi, który dobrze pozwala wyjaśnić pochodzenie i pierwotne znaczenie nazw miejscowych. Zgodnie z tą koncepcją opisu wśród nazw miejscowych można wyróżnić po pierwsze nazwy patronimiczne, które należą w Polsce do najstarszych i najliczniejszych. Ich określenie pochodzi od łacińskiego słowa pater ('ojciec'), a pierwotnie były one określeniami osób mieszkających w danym miejscu, będących czyimiś potomkami (np. potomkami założyciela czy właściciela danej miejscowości), bądź też pozostających w jakiejś zależności wobec właściciela. Nazwy takie najczęściej pochodzą od imion lub nazwisk (rzadziej od nazw funkcji czy tytułów), a charakterystyczne ich zakończenia to -icy,-ice lub -yce (za pomocą przyrostka -ic w staropolszczyźnie tworzono nazwę czyjegoś potomka, np. syn króla to królewic(z), pana - pa- nic(z), starosty - starościc, wojewody - wojewodzie, a księdza, który pierwotnie oznaczał władcę - księżyc). Ten typ nazw miejscowych reprezentują np .Adamowice (od Adam), Janowicy (od Jan), Marcinowice (od Marcin), Bolesławiec (od Bolesław), Gor- tatowice (od niemieckiego Gothart), Wawrzeńczyce (od Wawrzyniec). Rzadsze są w tej grupie nazwy typu Biskupicy, Biskupice (pierwotnie oznaczająca poddanych biskupa, czyli mieszkańców wsi do niego należącej).

Nazwy patronimiczne tworzone były nie tylko za pomocą przyrostka -icy,-ice, -yce, lecz także np. przyrostka -ęta (np. Ja- nowięta - od Jan, Piotrowięta - od Piotr), -ce, (np. Dobiesław- ce - od Dobiesław), -owce, (np. Iwanowce - od Jwan) czy -ince (np. Czaplińce). Z drugiej strony bywa i tak, że zakończenie -ice spotykamy w nazwach innego typu, mianowicie topograficznych, czyli takich, które pochodzą od określeń miejsca zamieszkania jakiejś grupy ludzi (np. Poddębice, Nagórzyce, Zagórzy- ce). Występuje ono także np. w niektórych nazwach pierwotnie określających mieszkańców ze względu na ich tzw. powinności służebne wobec właściciela lub wykonywany zawód. Te ostatnie nazwy są nazywane służebnymi. Są one jednymi z najstarszych nazw miejscowych i wywodzą się z czasów, gdy grupy ludzi zamieszkujących jakiś obszar pełniły określoną funkcję, np. trudniły się kowalstwem, wytwarzały broń, siodła czy beczki, hodowały i szkoliły ptaki do polowań, dostarczały miód itp. Od określeń tych ludzi tworzono następnie nazwy miejscowe. Tak właśnie powstały np. Bartniki, Bednary, Grotniki, Kowale, Ku- chary, Psary, Rybaki, Skotniki czy Sokolniki.

dr Tomasz KorpyszAutor jest językoznawcą, pracownikiem UKSW i UW Tekst pochodzi z Tygodnika Idziemy, nr 627 Wasze komentarze: Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy. Autor Treść Nowości św. Ekspedyt Modlitwa do św. Ekspedyta Litania do św. Ekspedyta św. Elfeg św. Leon IX Urodziny jeżyka Jasia Najbardziej popularne Modlitwa o Cud Tajemnica Szczęścia Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Godzina Łaski 2023 Poprzednia [ Powrót ] Następna