Akcent w wybranych rzeczownikachNiedawno na tych łamach pisałem o wybranych problemach związanych z akcentowaniem polskich czasowników. Wahania w tym zakresie dotyczą jednak również innych części mowy. Jeśli chodzi o nietypowo akcentowane rzeczowniki, to ich najbardziej znaną i najczęściej pojawiającą się w różnego typu tekstach grupą są wielosylabowe rzeczowniki pochodzące z języków obcych, zakończone na -ikal/-yka.Wspomniane wyrazy tradycyjnie akcentuje się nie na drugą (jak większość polskich słów), lecz na trzecią sylabą od końca. Należy zatem akcentować np. fizyka, matematyka, biotechnika, logika, pragmatyka, gimnastyka, informatyka itp. Omawiana zasada dotycząca akcentowania rzeczowników typu dynamika jest stosunkowo dobrze znana, jednak niewiele osób wie o jej istotnych ograniczeniach. Po pierwsze, podobnie zbudowane rzeczowniki, które nie mają pochodzenia obcego, zachowują typowy akcent paroksytoniczny, np. motyka, bijatyka czy pijatyka. Po drugie, wyjątkowy akcent należy stosować jedynie w przypadku tych form fleksyjnych, które mają liczbę sylab równą liczbie sylab formy mianownikowej. Jeśli w którymś przypadku wyraz ma mniej lub więcej sylab niż jego postać mianownikowa, to należy go akcentować na drugiej sylabie od końca. Prześledźmy tę regułę na wybranym przykładzie. Oto wszystkie formy fieksyjne rzeczownika gramatyka z zaznaczonymi sylabami akcentowanymi: liczba pojedyncza: M gramatyka (3), D gramatyki (3), C gramatyce (3), B gramatykę (3), N gramatyką (3), Msc gramatyce (3), Wgramatyko! (3); liczba mnoga: M gramatyki (3), D gramatyk (2), C gramatykom (3), B gramatyki (3), N gramatykami (2), Msc gramatykach (3), W gramatyki! (3). Na koniec ważna uwaga praktyczna: opisany nieregularny sposób akcentowania od czasu wprowadzenia rozróżnienia normy językowej na poziom wzorcowy i poziom użytkowy bezwy-jątkowo obowiązuje w wypowiedziach oficjalnych. W języku potocznym dopuszczalne - choć nie zalecane - jest akcentowanie regularne (tj. na drugiej sylabie od końca), a więc mówienie np. fizyka, matematyka, biotechnika. dr Tomasz Korpysz Autor jest językoznawcą, pracownikiem UKSW i UW
Tekst pochodzi z Tygodnika
|
[ Strona główna ] |
Modlitwy | Zagadki | Opowiadania | Miłość | Powołanie | Małżeństwo | Niepłodność | Narzeczeństwo | Prezentacje | Katecheza | Maryja | Tajemnica Szczęścia | Dekalog | Psalmy | Perełki | Cuda | Psychotesty | Polityka Prywatności | Kontakt - formularz | Kontakt
© 2001-2024 Pomoc Duchowa |