Matka Boża w muzyce

"Witaj, Łask pełna Maryja".
Wtóruje pieśni słodka melodyja
Całego błogosławionego dworu;
Na wszystkich licach większy blask wybija.

A gdy owa świta duchów rozgorzałych miłością milknie pełna głębokiej czci, Najświętsza Panna jeszcze raz intonuje Magnificat, który sama ułożyła.

Przypomnijmy sobie tak liczne obrazy Matki Bożej, na których widzimy Ją wśród śpiewających i grających aniołów. Kompozytor Pergolesi nazywa Maryję swą "słodką Muzą", a umierając przedwcześnie śpiewa na Jej cześć. Siostra Leonarda Izabella, słynna kompozytorka z Novary z XVIII w., napisała między innymi Nieszpory a cappella ku czci Maryi Dziewicy i różne motety z akompaniamentem, dedykując je "Najmędrszej Władczyni i Mistrzyni muzyki, Maryi Dziewicy - najdostojniejszej Matce Bożej".

"Każdy lud szczyci się Jej łaskawą opieką" - śpiewa poeta; i dlatego Madonna zdobywa w każdej sztuce prymat absolutny.

W Hiszpanii narzucają się uwadze muzyków, swym ogromem i jakością, Kantyki Świętej Maryi, 400 pieśni monastycznych dedykowanych Matce Bożej; podpisał je Alfons X Mądry, król Kastylii, który sam ułożył niektóre z nich. Komponowali też inni władcy, np., w Austrii Leopold I, autor oratorium o boleściach NMP, Ferdynand III, autor Stabat Mater, i Józef I Habsburg, który skomponował Regina Coeli na sopran, skrzypce i organ.

Wśród kompozytorów, których czcimy jako świętych, wymieńmy Św. Hildegardę z jej utworami maryjnymi; św. Filipa Nereusza, który zapoczątkował ruch dramatów muzycznych, czarując młodzież rzymską bardziej muzyką niż kazaniami; św. Alfonsa de Liguori, autora płomiennych pieśni maryjnych; św. Karola Boromeusza, reformatora muzyki, któremu w dowód uznania różni autorzy dedykowali zbiór Magnificat. Św. Sergiuszowi I, papieżowi, zawdzięczamy najpiękniejsze Ave Maria w repertuarze gregoriańskim.

Ave Maria to chyba najczęstszy motyw w sztuce. "Ave fuit prima salus" (pierwszym pozdrowieniem było Ave), czytamy w pewnej poezji średniowiecznej. Przy Pozdrowieniu Anielskim rozgrzewała się wyobraźnia poetów, malarzy, muzyków itd. W roku 1931 wydrukowano w Mediolanie książkę z tłumaczeniami Zdrowaś Mario na 404 języki. Wydaniem Ave Maria na cztery głosy Marbiana de Orto wielki Petrucci zaczął w roku 1500 swą zadziwiającą przygodę pierwszego wydawcy muzycznego.

Józef Verdi, który skomponował wiele utworów maryjnych, zdumiewa czterema Ave Maria na skalę enigmatyczną. Dzieła I, II i III F. Busoniego to Ave Maria. Bardzo znane jest Ave Maria Gounoda. W wielu miejscach nie ma ślubu bez Ave Maria Schuberta. Ave Maria to tytuł nowoczesnego melodramatu Allegry. Nie sposób cytować wszystkich utworów z tym motywem. Dodam jedynie, że Rossini, zawsze oryginalny, w starszym wieku napisał bardzo ciekawe Ave Maria na dwie nuty.

Kiedy się mówi, że wszyscy kompozytorzy złożyli Matce Bożej jakiś hołd, przykro jest, że nie znalazł ku temu okazji największy z nich, Beethoven, choć był tak bardzo chrześcijański, choć każdego wieczoru odmawiał Zdrowaś Mario i powtarzał nieraz: "Nie ożeniłem się, pozostałem dzieckiem, Maryja jest mi Matką". Wymienia się tylko jego utwór maryjny O Sanctissima i jedną sonatę, do której dostosowano słowa pieśni Dantego "Dziewico Matko". Nie uniknął prawa grawitacji maryjnej najwybitniejszy kompozytor polski Fryderyk Chopin. Przed śmiercią poprosił hrabinę Delfinę Potocką, by mu zaśpiewała urywek ze Stabat Mater Pergolesiego. Słuchając zawołał: "Jakie to piękne! Jeszcze, jeszcze" i tak umierał, mając zaledwie 39 lat.

Niektórzy muzycy chcieli w szczególny sposób zaznaczyć się na polu maryjnym. G. A.Pitoni skomponował 250 Magnificat; Orlando Lasso, jeden z najwybitniejszych muzyków renesansu - 100 Magnificat polifonicznych; Jan Pachelbel - 96 Magnificat na organ; Grzegorz J.Werner - 44 Salve Regina; Mikołaj Zingarelli - 18 Stabat Mater, nie mówiąc o wielu innych, którzy mają na swym koncie dziesiątki kompozycji maryjnych. Mikołaj Zieleński ułożył ogromne Magnificat na 12 głosów.

Słynnemu Palestrinie zawdzięczamy 105 Mszy, w tym 15 "o Najświętszej Maryi Pannie", kilka Magnificat i jedno Salve Regina na 4 głosy. Szczytem jego muzyki maryjnej jest Stabat Mater, o którym ktoś napisał: "Nigdy ból i płacz nie był tak przeobrażony i uświęcony jak w tym Stabat. To łzy płyną, ale w każdej łzie odbija się niebo święte i wieczne". Na miesiąc przed śmiercią wydał swój śpiew łabędzi, Modlitwę do Najświętszej Panny, poemat muzyczny złożony z 30 madrygałów na 5 głosów.

Chyba nie było wybitniejszego muzyka - pominąwszy Mozarta i Carissimiego, choć i oni uczcili Maryję swymi utwory mi (pierwszy w wieku 15 lat skomponował Litanię) - który by nie pokusił się na wyrażenie w muzyce boleści Matki Bożej według sekwencji średniowiecznej Stabat Mater. Taki jest ostatni utwór Pergolesiego, a zarazem jego arcydzieło. Głośne stało się Stabat Mater Rossiniego. Wsławili się swoimi Stabat Mater wielcy kompozytorzy z Europy środkowej: Czech Dvorak oraz Polacy Szymanowski i Penderecki, ten ostatni znany też z Magnificat, które jest "jakby biografią naszego czasu".

Arcydziełem o imponujących rozmiarach są Nieszpory Najświętszej Maryi Panny Monteverdiego, które należą niewątpliwie do najwyższych osiągnięć ducha ludzkiego. Imponuje rozmachem również Bach, luteranin, w swoich dwóch Magnificat, zwłaszcza w pełnym nadzwyczajnego zapału Wielkim Magnificat (BWV 243), napisanym na Boże Narodzenie 1723 r.; jest to jedna z największych realizacji jego geniuszu.

A co powiedzieć o wspaniałym rozkwicie Antyfon końcowych, sekwencji, hymnów, Magnificat, Litanii itd., których nie sposób nawet skatalogować?! Kodeks San Galio 546 zawiera spis alfabetyczny sekwencji: jest ich 451, z czego 50% to sekwencje maryjne. W dziele Hymny łacińskie średniowiecza w tomie II pt. Hymny do N.M.P. (Freiburg im Breisgau 1854) znajdujemy 309 tekstów poetyckich. Typowe zbiory różnych utworów muzycznych poświęconych Maryi to: Rosetum marianum (Maryjny ogród różany), Alphabetum marianum (Alfabet maryjny), Corona Stellarum duodecim (Wieniec z Gwiazd dwunastu), Florilegium marianum (Zbiór kwiatów maryjnych), Lilia campi (Lilia polna), Cygnus marianus (Łabędź maryjny) itd.

Nie mówimy o przeobfitej muzyce ludowej, która znajduje oparcie w świętach maryjnych, w miesiącu maryjnym, w sobocie maryjnej itd. Również w melodramacie Madonna zajmuje poczesne miejsce.

Co więcej, Matka Boża jest obecna w samej muzyce instrumentalnej, że wymienię Sonaty Bibera: 15 tajemnic Różańca, sonatę na Sancta Maria Monteverdiego, Koncert na Wniebowzięcie Vivaldiego, liczne Msze, Magnificat, hymny itd.

Krótko mówiąc, utwory maryjne stanowią najpotężniejszy kapitał muzyki świętej.

Powtarza się od wieków: o Maryi nigdy dość. Dotyczy to również muzyki. I ja zaśpiewałem swe pierwsze pieśni ku czci Najświętszej Pany w Roku Maryjnym 1954: myślę, że zaśpiewam ostatnie in novissimo die (w dniu ostatecznym)...

Ostatnia aktualizacja: 12.01.2023

Wasze komentarze:

Jeszcze nikt nie skomentował tego artykułu - Twój komentarz może być pierwszy.

Autor Treść

Nowości Tajemnice Chwalebne Różańca Świętego Litania do św. Franciszka Modlitwa do św. Franciszka z Asyżu Św. Franciszek z Asyżu patron robotników i ubogich Napomnienia Św. Franciszka z Asyżu Wiersze o świętym Franciszku z Asyżu

Najbardziej popularne Tajemnica Szczęścia Godzina Łaski Modlitwy do św. Rity Litania do św. Józefa Jezu, Ty się tym zajmij - Akt oddania się Jezusowi Modlitwa o Cud

Poprzednia

[ Powrót ]

Następna