Gotyckie katedry. Lekkie, strzeliste koronki z kamienia o pełnych światła ścianach. Nie byłoby drapaczy chmur na Manhattanie, gdyby nie gotyccy budowniczowie, którzy już w XII wieku prawie pokonali barierę wysokości. Ale nie myślmy, że wysokość pełnych wdzięku katedr była przypadkowa. Często budowano je według bardzo konkretnego i wiele znaczącego szyfru. Przestępując ich progi dzisiaj, nie przeczuwamy nawet, jak wiele informacji zawierają. Katedry, pnąc się ku niebiosom, właściwie nieustannie głoszą imię Boga, i to dosłownie.

W drodze do Paryża warto zatrzymać się np. w Troyes, słynącym ze wspaniałych gotyckich kościołów i pięknej katedry St. Pierre et St. Paul. Stojąc w prezbiterium tej katedry, wyobraźmy sobie, że od zwornika w sklepieniu biegnie ku podłodze nitka laserowego światła. Jej długość wynosiłaby dokładnie 88 stóp i 8 cali, co daje liczbę 888. Odkrycia tego dokonano w wyniku prozaicznego pomiaru tej odległości. Dokładność wyniku zdumiewała. Zagadkę rozwiązała nauka, której nazwa brzmi jak zniekształcenie słowa "geometria" - gematria. Zajmuje się ona symboliką słów interpretowanych na podstawie wartości liczbowej odpowiadających im liter. Hebrajczycy i Grecy każdej literze alfabetu przypisywali wartość liczbową. Pierwszych dziesięć liter otrzymało wartości od 1 do 10, druga dziesiątka odpowiadała liczbom od 20 do 100, a następne literę' kolejnym setkom. I tak 888, odczytane przy zastosowaniu gematrii, jest liczbą odpowiadającą imieniu Jezus pisanemu po grecku: IHSOUS = 10 + 8 + 200 + 70 + 400 + 200 = 888.

Te starożytne cyfry, "boskie kombinacje liczb" - używając słów Piusa XI - stosowano w architekturze sakralnej epoki romańskiej i gotyckiej aż do baroku. Później klucz do nich zagubiono. W każdym razie gematria w architekturze miała ścisły związek z Biblią. Pozostańmy jeszcze chwilę w katedrze w Troyes. Sklepienie podtrzymuje 66 filarów o wysokości 6 stóp i 6 cali. Wystarczy przypomnieć sobie liczbę bestii: 666 (Ap 13,18), by odczytać wyraźną inspirację Anokalinsa św. Jana. Przekaz symboliczny w tym przypadku jest taki: Apostołowie (których symbolem są filary) miażdżą bestię. Promieniowanie siedmiu kościołów (Ap 1-3) symbolizuje siedem pięciobocznych, promieniście usytuowanych absyd. Bystry obserwator odnajdzie także trzecią apokaliptyczną liczbę, gdy policzy wszystkie okna. Otrzyma wówczas liczbę 144. Mnożąc ją przez 1000 (liczbę pełną i doskonałą), otrzyma liczbę wybranych. Rozszyfrowywanie chrześcijańskiej myśli, tak umiejętnie i precyzyjnie przeniesionej w sferę architektury, jest fascynujące. Ukryta symbolika gotyckich katedr, napisana jakby atramentem sympatycznym, przy zastosowaniu odpowiednich "wykrywaczy" pozwala odczytać treści zaszyfrowane w średniowieczu. Gdybyśmy przed wyjściem z katedry w Troyes ze zwornika w sklepieniu poprowadzili linie do podstaw przeciwległych kolumn - przekonalibyśmy się, że kąt między nimi wynosi "26 stopni. A liczba 26 jest liczbą wielkiego Imienia Boskiego JAHWE. Nie ma improwizacji przy budowie katedr.

Gematryczne reguły odnajdziemy też w kościele St. Ouen (Św. Owena) w Rouen, mieście znanym ze słynnej katedry Notre-Dame, którą malował Claude Monet, tworząc wspaniały cykl obrazów, i... ze spalenia na stosie Joanny d'Arc. Proporcje długości i szerokości kościoła St. Ouen są oparte na wartości liczbowej hebrajskiego słowa AMUN (Amen), oznaczającego pewność, wiarygodność i wierność. AMEN to także jedno z określeń Chrystusa w Apokalipsie (Ap 3,14). Długość tego kościoła wynosi dokładnie 416 stóp. co przekłada się na określenie: "prawdziwa owca Dobrego Pasterza". Długość katedry Notre-Dame w Paryżu wynosi 390 stóp, co oznacza "miasto niebieskie". Długość bazyliki św. Piotra w Rzymie, 607, czyli ROTHA, to znaczy: gołąb, wizja niebiańska.

Gdy patrzę na katedry w świetle tajemniczej harmonii liczb, przypomina mi się rodowa dewiza Jacques'a Coeura, ministra spraw zagranicznych Karola VII, największego kupca wieków średnich i mecenasa sztuk: A vaillan coeui; rien impossible - dla serca mężnego wszystko jest możliwe. Doskonalą jej ilustracją jest wyjątkowej urody katedra St. Etienne znajdująca się w Bourges, mieście Jacques'a Coeura. To jedna z tych katedr, w których odbieramy bardzo wiele oszałamiających wrażeń.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że gotyk narodził się w opactwie benedyktyńskim Saint Denis pod Paryżem. To tutaj, przebudowując z inicjatywy opata Sugera wschodni chór bazyliki St. Denis, po raz pierwszy połączono w jedną delikatną strukturę kamienną wszystkie tak potem charakterystyczne dla gotyku elementy architektoniczne: sklepienie krzyżowo-żebrowe, przypory i ostre luki. Oddzielnie występowały już wcześniej, ale tutaj połączono je w jedno. I tak bazylika St. Denis, sławna nekropolia królów Francji, dała początek rewolucji architektonicznej. Niestety, wojna stuletnia (1337-1453) zadała sztuce katedr cios śmiertelny. Potem katedry nie podobały się Napoleonowi III (1808-1873), więc w samym tylko Paryżu lekką ręką wyburzył kilkadziesiąt z nich. Od początku XIX wieku prowadzono z kolei rozbiórki katedr pod hasłem niszczenia "tych arcydzieł złego smaku".

W świątyniach przeplata się porządek kosmiczny z porządkiem ziemskim. Boski z ludzkim. Fascynującym doświadczeniem jest nauka bogatego języka symbolu, w którym odkrywamy ślady transcendencji.