Sobór świętej Sofii

Świątynia zbudowana ku czci Mądrości Bożej, zachwyca zarówno patrzącego nań z zewnątrz, jak i tego, który przekroczy wymiar sakrum. Aż trzynaście kopuł o różnych wielkościach, rozmieszczonych symetrycznie, zwieńcza budowlę soboru. Lecz dopiero w środku odczułem monumentalność tej budowli. Wewnętrzna przestrzeń rozdzielona jest filarami na pięć naw, otoczonych z trzech stron galeriami i kończącymi się we wschodniej części ołtarzowymi absydami.

Ściany pokryte są freskami i mozaikami z XI i XII wieku. Możemy zobaczyć 260 metrów kwadratowych oryginalnych mozaik z XI wieku i około trzy tysiące metrów kwadratowych fresków, wykonanych farbami wodnymi na surowym tynku. Pisząc o mozaikach, trzeba podać jeszcze jedną liczbę - 177. Tyle bowiem odcieni liczy paleta barw, jakiej używali anonimowi artyści. Mozaiki i freski, które zachowały się do naszych czasów stanowią trzecią część wszystkich malowideł, jakie pierwotnie ozdabiały świątynię. Aż trudno uwierzyć, że freski te były prawie zupełnie zniszczone w czasie przebudowy na przełomie siedemnastego i osiemnastego stulecia. I kiedy z zewnątrz pojawił się ukraiński barok, wewnątrz zakryto freski tynkami i pobielono, a ściany pokryły nowe malowidła. O istnieniu starych fresków zapomniano. Do chwili, gdy przypadkowo odkryto je w wieku dziewiętnastym.

Kiedy wchodzę do świątyni, mój wzrok przykuwa postać Oranty, czyli Bogurodzicy z podniesionymi do modlitwy dłońmi. Harmonia niebieskiego koloru Jej sukni i ciepło bijące ze złotego tła są główną zasadą kolorystycznego zamysłu występującego w świątyni. Pod Orantą scena Komunii apostołów, w której Chrystus pojawia się dwukrotnie, rozdając chleb i wino. Warto przypomnieć, że apostołowie często występują w sztuce jako poczet podobizn portretowych. Choć posługiwano się też wieloma typami ikonograficznymi, by ukazać ich szczególny stosunek do Chrystusa. Byli Jego uczniami, świadkami Jego boskości i otrzymali polecenie założenia Kościoła. Właśnie te idee leżą u podstaw talach scen, jak Chrystus nauczający apostołów, uczestniczący z nimi w Ostatniej Wieczerzy, czy wstępujący w ich obecności do nieba. Jednak najważniejszą ze scen, określających ich więź z Chrystusem okazała się Komunia apostołów.

I jeszcze jedno spojrzenie. Szczyt centralnej kopuły w medalionie, to ogromne przedstawienie Chrystusa Pantokratora, wokół którego umieszczono czterech archaniołów Tylko jeden wykonany jest z mozaiki, pozostałych domalowano w 1884 roku.

Dziś, po wielu wiekach i wielu przebudowach, sobór zmienił swój wygląd. Lecz byłoby błędem patrzeć na niego tylko przez pryzmat architektury. Miały tu także miejsce najważniejsze wydarzenia historyczne, uroczyste ceremonie, intronizacja kniazia na kijowski tron, przyjmowanie posłów z obcych państw. Ib zawierane były pokoje. I to właśnie tu Jarosław Mądry założył pierwszą na Rusi bibliotekę.

Święta Sofia jest, obok Peczerskiej Ławry, najczęściej odwiedzaną świątynią Kijowa. Jej zielono-złote kopuły, niczym stateczki, żeglują wśród koron kasztanowców. Szkoda tylko, że świątynia wybudowana dla potrzeb kultu, stała się muzeum. Jak bardzo chciałbym pójść tam na modlitwę, poczuć zapach kadzidła i usłyszeć cerkiewny śpiew.